Zvanicna osmanska administracija delila je sva gradska naselja u Carstvu na utvrdjena i otvorena mesta. Onih prvih bilo je na nasim prostorima tri kategorije: kala (ili kale), hisar i palanka.

Kala (arap. tvrdjava, grad) je veca tvrdjava sagradjena od tvrdog materijala (kamena i cigle), snabdevena kulama i opasana ozidanim bedemima.

Hisar (rec je, takodje, arapska; u turskom znaci utvrda, grad, tvrdjava). U stvari, to je bilo manje utvrdjenje, sagradjeno od tvrdog materijala, s jednom ili bez ijedne kule, ali svakako bez bedema. Ponekad se, medjutim, termini hisar i kala koriste kao sinonimi.

Palankom se nazivalo obicno manje utvrdjenje izgradjeno od slabog materijala (drveta i zemlje), opasano rovom i oblepljenim plotom od brvana. Najbolje ih je okarakterisao Evlija Celebija nazvavsi ih malim gradovima od drveta.

Otvorena gradska naselja zvala su se varos, kasaba i seher. Madjarskom recju varos, koju su Turci preuzeli iz naseg jezika, oznacavano je podgradje jednog grada, tvrdjave i otvoreno gradsko naselje uopste, naseljeno iskljucivo ili pretezno hriscanskim stanovnistvom, koje se obicno bavilo gradskom privredom, rudarskom proizvodnjom ili nekim drugim zanimanjem. Ako je tokom vremena u varosi preovladao muslimanski zivalj, ona je nazivana kasabom, a imenom varos oznacavala se hriscanska mahala (jedna ili vise) u njoj.

Kasaba je muslimansko naselje, obicno otvoreno, cije se stanovnistvo uglavnom bavi gradskom privredom. A da bi jedno naselje dobilo ovaj status moralo je imati i svoje granice, svoju teritoriju, bar jednu dzamiju, mekteb (skolu), niz ducana, eventualno hamam, han i druge gradjevine koje mu daju muslimansko obelezje.

Seher - a na Balkanu se svaki seher razvio iz kasabe - je naziv za vece otvoreno gradsko naselje, naseljeno uglavnom muslimanskim stanovnistvom, sa vise dzamija i drugih odgovarajucih ustanova (skole, tekije, hamami, karavansaraji, carsija).

Otvorena gradska naselja delila su se po verama na dzemate (skupine, grupe), a ovi na mahale (cetvrti). Ova naselja su uglavnom bila podgradja naseljenih mesta.

O. Z.

[Posaljite nam vas komentar]

[© Copyright Republika & Yurope 1996 - Sva prava zadrzana]