Istorija se, zaista, ponavlja. Gotovo pet vjekova posto je na Cetinju, 1500. godine, odrzan prvi poznati Opstecrnogorski zbor, u Crnoj Gori su ponovo aktuelni plemenski skupovi, na kojima organizatori ubjedjuju okupljene kako je to pravi i jedini nacin za donosenje sudbonosnih drzavnih odluka. Prisutni potom, podizanjem tri prsta, »usvajaju« ko zna gdje pripremljen »Proglas«, cija je sustina da »srpska Crna Gora« ne smije i nece iz saveza sa Srbijom.
»Ukoliko bi se Crna Gora vanustavno i nasilno izdvojila i proglasila svoju nezavisnost, i Rovca bi se odvojila od takve Crne Gore i jamacno ne bi bila jedina«, porucili su okupljeni ispred crkve sv. Luke u Medjurecju, 15. avgusta. Valjda je svaki trezven i dobronamjeran stanovnik Crne Gore osjetio nelagodu kada je (i ako je) saznao za zlokobnu poruku inicijatora ovog skupa: »Pozivi na odvajanje Crne Gore za nas su isto sto i pozivi na oruzje!«
No, da takve ideje jos uvijek imaju prodju, pokazalo se i nekoliko dana ranije, na kuckim Koritima. »Narodna skupstina Kuca oglasava namjeru da aktivno ucestvuje u odlucivanju o sudbini svoje drzave i svoga naroda«, porucili su okupljeni, istovremeno precizirajuci o kakvoj drzavi i kome narodu je rijec. »Nama su preci, stvarajuci ovu drzavu vjekovnom borbom za slobodu i jedinstvo srpskog naroda, ostavili amanet i istorijsko pravo... Necemo dopustiti da presudnu ulogu u odlucivanju o nasoj drzavi imaju oni protiv kojih su se nasi preci vjekovima borili za slobodu«.
Uskoro je, preko stranica »Dana«, neupucenima stiglo i objasnjenje sve cesce pominjane teze – da se Crna Gora iz »bratskog« zagrljaja zeli otrgnuti po »diktatu tudjina«. »Vec letimicno poredjenje crnogorske Platforme o redefinisanju odnosa izmedju Crne Gore i Srbije, Memoranduma o autonomiji Sandzaka i zahtjeva za autonomnim statusom vojvodjanskih Madjara, nedvosmisleno upucuje na zakljucak da su sva tri dokumenta nastala u istoj politickoj kuhinji i da se jedini doprinos navodnih ‘potpisnika’ ovim sacinjenijima sastoji u njihovom prevodjenju na srpski jezik...«
Plemenska okupljanja su potom dobila na intenzitetu, pa su »proglasi« minulog vikenda pristigli i iz Vasojevica, sa Mljeticka, gdje je odrzana »Velika narodna skupstina Drobnjaka i Uskoka«, a potom iz Golubovaca, odakle se culo kako se, eto, ni Zecani »nece odreci vjekovnog sna svojih predaka o ujedinjenju svih Srba u jednu drzavu«. (...)
Po prepoznatljivom scenariju, potom, ozivljavaju decenijama i vjekovima stare ratne price o jamama, spaljenim domovima i crkvama. Tako podgoricki »Glas Crnogoraca« – uz »Dan« najazurniji medijski promoter »narodnih skupstina« – sa skupa u Vasojevicima prenosi i razmisljanja (»mudra« – pise reporter GC-a) profesora umjetnosti Miodraga Bulatovica, prema kome su sve nedace srpskog naroda u ovom kraju posljedica »onog zlokobnog bratstva i jedinstva, koje se i danas nije zatrlo, no se zove multi ovo, multi ono«. A beogradska »Politika« likuje: »Po Crnoj Gori narod se samoorganizuje zbog revolta na ponasanje crnogorske vlasti, a posebno zbog platforme o redefinisanju odnosa izmedju Crne Gore i Srbije. Narod platformu vidi kao teznju crnogorske vlasti da cepa Jugoslaviju«.
Gdje bi zapoceta kampanja mogla odvesti Crnu Goru? Valjda se samo najzaboravniji ne sjecaju – slicnim »samoorganizovanjem« pocela je ’91. i »hrvatska prica«, koja se, poslije trogodisnjeg rata, zavrsila tragicnim egzodusom srpskog stanovnistva. I tada su radikalne srpske vodje predvodjene Jovanom Raskovicem, a uz potpunu kontrolu i podrsku Milosevicevog rezima, prvo osnovale »Narodnu skupstinu«, da bi ona kasnije formirala »Srpske autonomne oblasti«. Ostatak price je poznat.
Zato je razumljivo sto se pravi organizatori sadasnjih okupljanja po Crnoj Gori oprezno kriju iza vise ili manje anonimnih clanova organizacionih odbora samoproglasenih plemenskih »narodnih skupstina«. Oni koji su u posljednje dvije godine, u vise navrata, na ulicama glavnog grada Crne Gore, bezuspjesno pokusali organizovati reprizu Podgoricke skupstine ili, makar, »dogadjanje naroda« iz 1998. godine, sada mudro cute. Spremni da sa sebe skinu svaku odgovornost za moguce nezeljene posljedice, ali i da prigrabe eventualne lovorike i kao plemenske poglavice ponovo zasjednu na vlast.
Ipak, njih nije tesko identifikovati. »Provociranje plemensko-bratstvenicke svijesti jeste odgovor na Platformu crnogorske Vlade, koji vrlo vjesto prepreda Slobodan Milosevic preko usluznih beogradskih Crnogoraca«, zakljucio je Novak Kilibarda, podsjecajuci da »ovdje gradjanski rat pocinje od guslanja«. Slicnog misljenja je i predsjednik LSCG Miroslav Vickovic. On je »forsiranje i izazivanje anahronog plemenskog populizma, koji u demokratskim drzavama ne treba nista da znaci« spocitao u vrhu SNP, »olicenom u Predragu Bulatovicu«.

* Iz: Monitor, petak, 3. septembar 1999.