U Zenevi, 11. avgusta ove godine, obiljezena je pedeseta godisnjica postojanja cetiri Zenevske konvencije o zastiti zrtava rata, od 12. avgusta 1949. U pravnom pogledu, one stite ranjenike, bolesnike i brodolomnike u ratu na moru, uredjuju postupanje sa ratnim zarobljenicima i stite gradjanska lica za vrijeme rata.
Uprkos postojanju takvih medjunarodnih ugovora, ratovi se neprekidno vode i svjetska stampa ukazuje na cinjenice o flagrantnom krsenju njihovih pravila. Ipak, Zenevske konvencije o zastiti zrtava rata otvorile su nov ciklus humanitarnog prava i stvorile presedan u njegovoj tradiciji. Naime, drzave su duzne da ih primjenjuju ne samo u medjunarodnim oruzanim sukobima, nego i u unutrasnjim oruzanim borbama i nemirima. One zabranjuju svaku diskriminaciju covjeka s obzirom na rasu, boju koze, vjeru, pol, status u vojnoj ili drzavnoj hijerarhiji, imovno stanje, itd. Njihov osnovni imperativ je covjecno postupanje prema svakom, posebno prema licima koja su uslijed bolesti, zadobivenih rana, ili zbog toga sto su polozila oruzje ili su lisena slobode, izgubila mogucnost da se brane. Prema Konvencijama, a jos naglasenije prema njihovim dopunskim protokolima, zabrane vrsenja ratnih zlocina i zlocina protiv covjecnosti su apsolutne i ne smiju se pravdati time da su izvrseni po visem naredjenju, niti tvrdnjom da se radi o represalijama. U svakom slucaju, zabranjeni su – ubistvo, sakacenje, bioloski opiti, okrutno postupanje, nasilje, uzimanje talaca, povrede ljudskog dostojanstva, osuda i pogubljenje bez prethodnog sudjenja nadleznog suda i postupanje sa zenama koje ne vodi racuna o obzirima koji se duguju njihovom polu, u cemu kulminiraju silovanje i prisiljavanje na prostituciju.

Ovdje treba pomenuti doprinos razvoju medjunarodnog humanitarnog prava, a dala ga je i nauka u nekadasnjoj Jugoslaviji i pojedini eksperti koji, uprkos izmjenjenim okolnostima, to cine i danas.
Iz tih propisa, u vojnim skolama nekadasnje JNA, medjunarodno ratno, odnosno humanitarno pravo ucili su komandanti i operativci razlicitih oruzanih snaga koje su ratovale na jugoslovenskom tlu od 1991. godine nadalje. Mnogi ratni zlocini pocinjeni u tom ratovanju posljedica su, osim ostalog, i zanemarivanja komandne odgovornosti, a u Propisima je pojam komandne odgovornosti, poznat inace od haskih kodifikacija 1899, 1907. i 1954. godine, kao i zenevskih kodifikacija 1949. i 1977, razvijen i preciziran odredbom da svaki vojni starjesina mora sprovoditi humanitarno pravo u sferi svog komandovanja i da ispunjenje te obaveze ide do samog drzavnog vrha. U miru, to je odgovornost da se sistematski i neprekidno, u vojsci i van nje, siri znanje o medjunarodnom humanitarnom pravu, a ako dodje do rata, da se to pravo primjenjuje. U ratu, odgovornost za krsenje te obaveze je ne samo politicka, nego i individualna krivicnopravna. Vojni komandant, i onaj najviseg ranga, iako sam nije izvrsio odredjen ratni zlocin, moze biti krivicno odgovoran za taj zlocin zbog toga sto nije sprijecio njegovo izvrsenje od strane pripadnika vojske kojom komanduje ili pripadnika paravojnih odreda koji su pod njegovom kontrolom.
Navedeni propisi su smatrali zakonitim da izvrsiocima ratnih zlocina, bez obzira na to kojoj vojsci pripadaju, moze suditi ne samo domaci nadlezni sud, vec i medjunarodni sud ako je takav sud ustanovljen. U medjunarodnom pravu postignut je taj savrseniji stepen razvoja i sudjenje o medjunarodnim zlocinima protiv mira, o genocidu, zlocinima protiv covjecnosti i ratnim zlocinima, dato je u nadleznost i medjunarodnom pravosudju. Za stvar o kojoj je ovdje rijec poseban znacaj ima Medjunarodni krivicni tribunal za nekadasnju Jugoslaviju. U pogledu nadleznosti da sudi onima koji su osnovano osumnjiceni da su pocinili navedene zlocine, Medjunarodni krivicni tribunal ima primat u odnosu na sudove pojedinih drzava kojih se taj postupak tice. One su cak obavezne da u tom postupku saradjuju sa Medjunarodnim krivicnim tribunalom. Do tog primata je doslo jer pred unutrasnjim sudovima nije sudjeno nikome ili je sudjeno, ali su sudjenja podsjecala na sudske farse.
U toku ratova na tlu nekadasnje Jugoslavije od 1991. nadalje vlasti su zmurile pred krvavom stvarnoscu. Nisu nimalo marile za zabrane Zenevskih konvencija.
I najposlije, bilo bi protivno nacelu zakonitosti ako Medjunarodni krivicni tribunal ne bi istrazio i, ako se steknu uslovi, pokrenuo postupak za sudjenje i onim pripadnicima NATO formacija koji su u bombardovanju SR Jugoslavije osim razaranja prouzrokovali smrt mnogih civila i ekolosku opasnost sirih razmjera. A tek sta reci o onim pripadnicima OVK formacija cija zlodjela na Kosovu ne prestaju.
Dakle, dok ne mozemo negirati cjelishodnost obiljezavanja jubileja Zenevskih konvencija za zastitu zrtava rata, taj jubilej i nase dozivljavanje ratnih dogadjanja na tlu nekadasnje Jugoslavije, od 1991. do danas, je gorka stvarnost. Moramo priznati da je u tim ratovima medjunarodno humanitarno pravo dozivjelo svoj sumrak. I tako ce ostati dok se ratni zlocini pocinjeni na tom tlu ne rasprave lege artis i krivci osude.