Banjaluka - njen ponos i njen stid

Banjaluka, kao uostalom i svaki drugi grad, u svojoj istoriji ima datuma i licnosti kojima se moze ponositi, kao i datuma i licnosti kojih se mora stideti.
Istorijska je istina da je 1941. iz grada izaslo oko 400 antifasista koji su se ukljucili u redove krajiskih ustanika protivu fasizma, da bi njih oko 3280 ucestvovalo sa oruzjem u ruci u toj antifasistickoj borbi iz koje je izasao 21 narodni heroj.
Banjaluka ima sto nema nijedan jugoslovenski grad - tri brata tri narodna heroja - Mazari Ivica, Josip zv. Sosa i Drago. Brojna su braca i sestre, Hrvati i Muslimani koji su se 1941. nasli medju srpskim ustanicima: Pavlici (Nikica, Stjepan, Dane), Maglajici (Sefket, Dzevad, Munib, Osman, Vahida), Odici (Slavko i Ivica), Karabegovici (Osman, Irfan, Ajsa) i drugi.
U gradu je zivelo i pet sestara Perovic (Danica, Lepa, Brana, Jela i Dusanka) koje su nosioci Partizanske spomenice 1941.
U posleratnom vremenu, ako uopste ima posleratnog vremena, u gradu je zivelo preko 320 nosilaca Partizanske spomenice. Najveci broj njih rodjen je u gradu u kojem su brojne ulice dobile imena poznatih partizanskih rukovodilaca i narodnih heroja. Ovo kao i mnogo drugoga slicnoga predstavlja veliki i istorijski utvrdjen ponos grada.
Ali, u gradu je za vreme kratkotrajne ustaske vladavine ziveo i zla cinio Viktor Gutic, a iz grada je blagovremeno pobegao Stevan Moljevic da bi postao glavni ideolog ravnogorskog cetnickog pokreta.
Ponos grada u predratnom vremenu cinile su i tri bogomolje: Ferhadija nasred grada i prekrasna gradjevina, pravoslavna crkva izmedju banskih dvora i banske palace, te katolicka velicanstvena katedrala na Petricevcu. Pravoslavnu crkvu su ustase porusile vec 1941. godine, unistivsi time ne samo pravoslavnu bogomolju nego i veoma vredan gradjevinski banjalucki spomenik. Ferhadiju, pak, koja je bila daleko vise istorijski spomenik nego sto je bila bogomolja, kao i petricevacku katedralu koja je takodje predstavljala poseban gradjevinski objekat, srusili su Karadzicevi i Krajisnikovi sledbenici. Sve ove tri verske gradjevine, a posebno Ferhadija, predstavljale su ponos grada, a po rusenju njegov veliki stid i sramotu. Istina, pravoslavna se bogomolja podize u nasem vremenu, a za podizanje druge dve postoji nevidjen otpor onih koji su dali nalog da se one sruse, sto predstavlja neprimeren i necivilizovan odnos prema vernicima druge vere i sramotu sadanjih stanovnika grada.
Poseban stid i sramotu grada predstavlja sve ono sto su Karadzicevi i Krajisnikovi sledbenici, noseni ideologijom koju je sirio i zastupao advokat Stevan Moljevic, ideolog Draze Mihajlovica, cinili sa gradjanima nesrpske nacionalnosti: progonjenje gradjana druge nacionalnosti, oduzimanje i pljackanje njihove imovine, kuca i stanova, otpustanje s posla, svakovrsna ponizavanja i stavljanja u polozaj nedostojan coveka, rusenja svih spomenika koji su bili ponos grada, menjanje ulica grada (podaci govore da su u gradu promenjena imena preko 450 ulica koje su nosile, pre svega, simbole narodnooslobodilacke borbe ili imena znamenitih licnosti grada, a koja nisu pripadala srpskoj nacionalnosti).
Stid zbog rusenja svega onoga sto podseca na narodnooslobodilacki rat, nosice na svojim ledjima i Srbi borci narodnooslobodilackog rata i njihova boracka organizacija koja nije imala ni hrabrosti, ni pameti da se suprotstavi svemu onome sto su cinili Karadzicevi, Krajisnikovi i Mladicevi poslusnici nad gradjanima nesrpske nacionalnosti. Izgleda da je onih 75 vidjenih Muslimana grada imalo mnogo vise hrabrosti da se, a u zastitu svojih sugradjana Srba, svojom Rezolucijom suprotstave ustaskim zlocinima, nego sto su imali hrabrosti banjalucki borci narodnooslobodilackog rata i njihova boracka organizacija da se suprotstave Karadzicevim i Krajisnikovim zlodelima u gradu.
Danas je u Banjaluci sediste vlade Republike Srpske, vlade koja se u ove dane nasla na raskrsnici: da li da krene prema »svojoj matici« i svoj voz prikaci za beogradsku politiku koja ce Republiku Srpsku odvesti u provaliju, a sto bi bio najveci stid medju mnogim drugim koje je ucinila u ranijoj, a posebno u skorijoj proslosti grada, prihvatajuci crno-crvenu beogradsku politiku ili da krene na drugu stranu i svoj voz prikaci za politiku saradnje sa svetom, da tamo trazi svoju buducnost i zajednicki zivot, pre svega sa svojim starim sugradjanima nesrpske nacionalnosti i ostalim demokratskim svetom.

Dimitrije Bajalica