Demokratija obavezuje. Ovu staru, provjerenu krilaticu evropskog liberalizma, s razlogom izgovaram kad je u pitanju razgovor o lokalnoj samoupravi, njenoj uspostavi i razvoju kod nas, danas i ovdje. Posljednji dogadjaji u Crnoj Gori (predsjednicki i parlamentarni izbori, proces privatizacije, tranzicija, formiranje visestranacke vlade, participiranje manjinskih naroda i njihovih partija u vladu Crne Gore) poceli su da daju rezultate. Crna Gora, kao malo koja zemlja na Balkanu, ima sansu. Ali!!! Demokratija obavezuje.
Kratko je vrijeme kako je u Crnoj Gori pocelo da se temeljitije razgovara o lokalnoj samoupravi. Rijec je o pocetnoj fazi njenog razvoja. Visedecenijska primjena komunalnog sistema iz socijalistickog jednopartijskog sistema izbrisala je dobrim dijelom nasa saznanja o lokalnoj samoupravi u zemljama uravnotezene demokratije. Posebno su za nase iskustvo indikativna saznanja koja mozemo steci o komunalnom sistemu u Francuskoj, recimo, ili o politici lokalne samouprave u Engleskoj kad su u pitanju veze na relaciji opstina-drzava. Kod nas je na tom podrucju bilo dosta nesporazuma, prekoracenja ovlascenja, drzavne presije i slicno. Sporazumijevanje na administrativnom planu jeste jedna od aktivnosti lokalne vlasti na kojem one i u nas posebno insistiraju, i od nivoa tog sporazumijevanja zavisi cesto i stepen demokratske funkcije lokalne samouprave, kad ona donosi odluke o stepenu svoje autonomije. Naime, cesto je opstina svoju odgovornost preduprijedjivala svojim pravom, i na tom planu dolazi do mnogih nesporazuma. Navikli iz proslog sistema da opstinu smatraju drustvenopolitickom tvrdjavom rukovodioci lokalne samouprave prave sistemske greske - kruto prisvajaju domen komunalne i politicke uprave, zanemarujuci ostale vidove ispoljavanja lokalne samouprave. Ponajvise to cine stoga sto im nekonzistentnost republickih zakona u pojedinim oblastima djelovanja ide naruku, te ovi vjesto koriste jaz nastao na liniji opstina-drzava. Cini nam se da se to posebno ogleda na nivou finansiranja, kulturne politike i prava manjinskih naroda u Crnoj Gori. Cesti su nesporazumi koji svoju posljedicu iskazuju u slaboj ili nikakvoj dinamici privrednih subjekata koji su im dati na upravljanje, a nisu rijetki i sporovi drugih vrsta - otezan rad komunalne djelatnosti, slaba ponuda u kulturi, zapravo forsiranje subkulture i nekulture, sukobi vjerske i nacionalne prirode, kao posljedica slabog privrednog razvoja, te gradjani umisljaju nepostojece a republicki organi ne sprecavaju postojece. Vidljiv je animozitet lokalne samouprave prema republickim institucijama i zanemaruju se zakonske obaveze prema njima. I tako dalje...
Sve to placa prosjecan gradjanin koji je cesto obmanut, a jos cesce zbunjen, kadsto i izmanipulisan oligarhijama u opstinama, malim despotima, kojima je povjerio nesmetan rad nad instrumentima sredine u kojoj zivi i djeluje. Najzad, cesto se premasuje i zloupotrebljava ustavna i zakonska norma, cijim bi dosljednijim primjenama bili otklonjeni brojni nesporazumi u radu lokalne samouprave na relaciji gradjanin-opstina-republika, dakle: drzava. Bivalo je da je kod nas opstina-drzava, a republika-slaba drzava.
Nase je misljenje da u Crnoj Gori treba povesti vise racuna o slijedecim oblastima rada lokalne samouprave:
- jasno utvrdjivanje kompetencija lokalne samouprave,
- upravni nadzor nad radom lokalne samouprave,
- javno mnijenje i lokalna samouprava,
- izvori finansiranja lokalne samouprave,
- udruzivanja lokalnih samouprava,
- razvijanje ekoloske svijesti u lokalnoj samoupravi,
- oblici i norme o zivotnoj sredini i arhitektonici grada,
- oblici i sprege komunalnih djelatnosti,
- razvoj institucija kulture i informisanje u lokalnoj samoupravi o lokalnoj samoupravi.
To su podrucja o kojima ce biti i vise i temeljitije govoreno, kad je rijec o ovoj vaznoj oblasti demokratskog zivota sadasnje i buduce Crne Gore.

Jovan Nikolaidis