"Mladi istrazivaci i Valjevske planine"

UVOD

"Glavna programska orjentacija Drustva istrazivaca "Vladimir Mandic-Manda" iz Valjeva je istrazivanje nepoznatih pojava i predmeta u prirodi i drustvu okoline Valjeva. Kao najinteresantniji deo za kompleksna istrazivanja je podrucje Valjevskih planina.

U toku devetogodisnjeg rada, odnosno istrazivanja Valjevskih planina, nejvredniji rezultati su postignuti u oblastima proucavanja speleoloskih objekata, duhovne i materijalne kulture stanovnistva sela valjevskih planina, flore i faune, nekih geoloskih pojava, ekologije, mogucnosti koriscenja jestive divlje flore i faune u ljudskoj ishrani, turizmu..."

(DI "V. M.-Manda": "Pregled radova, rezultata istrazivanja valjevskih planina", Valjevo, 1978.)

Mladi istrazivaci Valjeva, ali i drugih krajeva nase zemlje, od 1969. godine do danas, boravili su na terenima Valjevskih planina vise puta. Mnoge generacije su ovde nacinile svoje prve korake u nauku. Rezultatima svojih istrazivanja oni su doprinosili boljem poznavanju ovog podrucja; skretali paznju mnogih radnih i naucnih organizacija na odredjene mogucnosti ili probleme; upotpunjavali svoja znanja; i na kraju sirili ideju Mladih istrazivaca.

Nakon obelezavanja jubileja, 20 godina Mladih istrazivaca Srbije, pokrecemo jos jedan projekat: "Mladi istrazivaci i Valjevske planine". Na taj nacin zelimo da povezemo sto vise organizacija i pojedinaca aktivnih u MIS-u, a koji su radi da u oblasti svojih znanja i interesovanja ucestvuju u ovom projektu. Imajuci u vidu da kroz dve godine slavimo 30 godina DI "V.M.-Manda" iz Valjeva, a time i postojanja Mladih istrazivaca na ovim prostorima, kraj istrazivanja i promociju rezultata ovog projekta planiramo za ovaj jubilej.

PODRUCJE ISTRAZIVANJA PValjevske planine, kao podrucje istrazivanja, su interregionalnog znacaja (Podrinje i Kolubara, Uzice, Kraljevo, Sumadija i Pomoravlje), dok su projekti Mladih istrazivaca predvidjeni za "Centralnu gredu" Valjevskih planina u povrsini od 420 km2, za koju postoji tendencija da bude proglasena za REGIONALNI PRIRODNI PARK1.

Valjevskim planinama, ili tzv. "Valjevskom gredom" oznacava se izduzeni pojas brdsko-planinskog terena koji, kao izrazito orografska celina predstavlja prirodnu granicu prostiranja podrucja Severozapadne Srbije prema jugu. Ovaj pojas pruza se na duzini od preko 50 km. Valjevske planine su izduzene u pravcu zapad-istok, dizuci se sa povrsi od 600 m. U sklopu Valjevskih planina su sledece celine: Medvednik (1247), Jablanik (1274), Povlen (1346), Maljen (1103) i Suvobor (864). Na severozapadu, Valjevske planine se nastavljaju pojasom Podrinskih planina, zatim se na zapadu preko Drine i planine Jelice povezuju sa ostalim planinama Dinarskog sistema, dok su na istoku, izvorisnim kracima reke Ljig - odnosno Nakucanskom presedlinom odvojene od Rudnika. Unutrasnji, severni deo luka Valjevskih planina zatvara basen sliva Kolubare, a spoljasni luk je u svom jugozapadnom delu eksponiran prema dolini Drine, i prema dolini Zapadne Morave - na jugu.

U geomorfoloskom i orografskom pogledu ovo su planine srednjih visina cija je dominantna planinska masa izmedju 900 i 1100 metara nadmorske visine. Prema pomenutoj povrsi od 600 m Valjevske planine su ogranicene nizom otseka i strmijih strana, narocito izrazenim severno od Suvobora i Maljena. Iznad tih otseka su stepenicasto poredjane sire zaravni od 700 do 1100 m do temena Valjevskih planina. Temena ovih planina cine prostranu zaravnjenost koja se od 700 m na Suvoboru postupno penje do 1000 m na Maljenu i do 1100 m oko Povlena, Jablanika i Medvednika, zatim, zapadno odatle, zaravni se spustaju od 1000 do 800 m, po temenima planina pored Drine. Te su zaravni prosecene kotlinama, dolinama sa zivopisnim dubodolinama i kanjonima, od kojih je kanjonska dolina Gradca najizrazitija. Tu su takodje i brojni izvori i vrela, kao sto su, na primer, vrelo Ljiga, Taorska vrela, vrela u klisuri Susice, Pakljansko vrelo, vrelo Gradca, te niz vecih izvora planinskih reka, zatim brojne reke i potoci. Na severnoj strani Valjevskih planina znatan prostor zahvata Valjevski kras, zatalasane povrsine pokrivene vrtacama i slepim dolinama, a u kanjonima i po stranama ima dosta manjih pecina.

Zbog svojih orografskih karakteristika i uloge znacajne visinske barijere izmedju panonske nizije i njihovog zaledja, Valjevske planine nemaju samo umereno-kontinentalnu klimu, vec i specificnu umereno-planinsku klimu sa naglasenijom ulogom planinskog klimata nego sto ga imaju planine tih visina. Manji ili veci prostori imaju specificna, mikroklimatska obelezja.

Visi planinski delovi su pod pasnjacima, listopadnom, a mestimicno i cetinarskom sumom.

Valjevske planine obuhvataju atare 36 seoski naselja na 7 opstina (BAJINA BASTA: Gvozdac, Ovcinja, Gornje Zarozje, Donje Zarozje; VALJEVO: Suvodanje, Rebelj, Vujinovaca, Brezovice, Taor, Susica, Gornje Leskovice, Donje Leskopvice, Bacevci, Prijezdic, Mrcic; MIONICA: Mratisic, Krcmar, Osecenica, Brezdje, Gornji Lajkovac, Planinica; LJIG: Ba, Slavkovica, Lalinci; GORNJI MILANOVAC: Gornji Branetic, Gornji Banjani, Polom, Brajici, Kostunici, Bogdanica; POZEGA: Tometino Polje; KOSJERIC: Skakavci, Rosici, Drenovci, Radanovci, Makoviste).

CILJEVI I ZADACI

Ciljevi i zadaci su brojni, formulisani u okviru pojedinih programa. One osnovne navodimo u ovom predlogu projekta:

• sumiranje i analiza dosadasnjih istrazivanja Valjevskih planina, i njihovo bibliografsko predstavljanje po oblastima, odnosno naucnim disciplinama.
  Clanovi istrazivackih timova imace na uvid dokumentaciju DI "V.M.-Manda", i svu dostupnu literaturu u oblasti kojom se bave.
  Istovremeno, zadatak je da se pripreme rezimei svih tih istrazivanja, kako bi se stampali u buducoj monografiji po okoncanju projekta;

  izrada samostalnih istrazivackih projekata koji bi trebalo da upotpune rezultate dosadasnjih istrazivanja, ali i da pokrenu neku novu tematiku i problematiku vezanu za Valjevske planine;

  sprovodjenje edukativnog programa za clanove Podmlatka Drustva istrazivaca "Vladimir Mandic-Manda" i njihove goste iz drugih klubova.

DINAMIKA REALIZOVANJA PROJEKTA

Ceo projekat bice realizovan kroz tri faze:

• pripremana faza
• terenska istrazivanja
• sredjivanje rezultata

Pripremni period, koji je vec poceo, obuhvata sledece:

• izradu detaljnih programa istrazivanja,
• proucavanje postojecih podataka, literature, i slicno,
• rekognosciranje terena (po potrebi),
• pripremu ucesnika za realizovanje programa na akcijama,
• obezbedjivanje opreme,
• informisanje i propagandne delatnosti pre akcija.

Terenska istrazivanja bice realizovana tokom 1997 i 1998. godine kao jednodnevna, vikend i visednevna istrazivanja u zavisnosti od programa istrazivanja pojedinih istrazivackih timova. Cetira puta godisnje (zima, prolece, leto, jesen) bice organizovana visednevna istrazivanja sa vecim brojem ucesnika. Glavno desavanje, Centralna letnja akcija, koja bi trebalo da okupi sve ucesnike planira se od 01-15.08.1997. godine. Terenska istrazivanja treba da obuhvate:

• prikupljanje podataka na terenu prema postavljenim programima istrazivanja, i
• metodoloski i terenski deo edukacije Podmlatka.

Faza sredjivanja rezultata obuhvata:

• sistematizaciju, klasifikaciju i kompletnu obradu podataka sa zavrsetkom eventualnih laboratorijskih ili slicnih analiza,
• izradu Izvestaja o rezultatima istrazivanja2,
• stampanje naucno-popularne monografije "Mladi istrazivaci i Valjevske planine", i
• promovisanje rezultata Projekta u javnosti.

ISTRAZIVACKI I EDUKATIVNI PROGRAMI

U okviru projekta "Mladi istrazivaci i Valjevske planine" bice realizovano oko*** razlicitih istrazivackih i oko*** edukativnih programa.

Podnosioci programa su: Biolosko istrazivacko drusrvo "Josif Pancic" iz Beograda, Geografsko istrazivacko drustvo iz Beograda, Geolosko istrazivacko drustvo "Jovan Zujovic" iz Beograda, Drustvo mladih istrazivaca instituta za geografiju "Boris Bukurov" iz Novog Sada, Drustvo istrazivaca "Vladimir Mandic-Manda" iz Valjeva.

Programi su predstavljeni po oblastima: arheologija, biologija, geografija, geologija, etnologija.

GEOGRAFIJA

Podnosilac projekta: Geografsko istrazivacko drustvo iz Beograda
Oblast istrazivanja: GEOMORFOLOGIJA

Tema: "Geomorfoloska istrazivanja Valjevskih planina"

Podrucje Valjevskih planina je jedno od najproucavanijih podrucja u Srbiji od Cvijica do danas. Iz ovog razloga prva etapa ovog istrazivanja mora da obuhvati nabavku i proucavanje literature vezane za ovo podrucje.

Geomorfoloske karakteristike Valjevskih planina su u globalu istrazeneali akcenat u ovom istrazivanju bice na specificnim oblicima reljefa ( epigenijama, laktastim skretanjima, plavinama, siparima itd.).

Nakon konsultovanja literature terenskim radom bice pokriveni oni prostori koji su najmanje obradjeni u literaturi.

Krajnja etapa je sumiranje rezultata i objavljivanje izvestaja o istrazivanju.

Istrazivacki tim cine 3 studenta Geografskog fakulteta.

Koordinator programa: Aleksandar Petrovic

Podnosilac projekta: Speleoloska grupa DI "V.M.-Manda" iz Valjeva
Oblast istrazivanja: SPELEOLOGIJA

Tema: "Katastar speleoloskih objekata Valjevskih planina"

Prvo istrazivacko podrucje speleoloske grupe bili su tereni Valjevskih planina. U pocetiku istrazivanja su pretezno vrsena na Bacevackoj i Lelickoj kraskoj povrsi. Medjutim, nekoliko izuzetno vrednih objekata istrazeno je i van granica ove dve povrsi. U proteklih 27 godina postojanja grupe otkriveno je preko 200 speleoloskih objekata. Kako je veci deo terena Valjevskih planina istrazen, planira se sredjivanje postojecih rezultata, ali i rad na dosada neistrazenim terenima.

Istrazivanje ce biti realizovano po fazama:

• Pripremna faza (prikupljanje podataka, literature o istrazenom i neistrazenom terenu, tehnicka i metodoloska priprema ucesnika kroz vezbalista i predavanja).
• Terenska istrazivanja Valjevskih planina bice realizovana na prolece i na jesen. Leti je vizuelno pronalazenje speleoloskih objekata otezano usled olistalosti vegetacije (merokarst). Prvi izlazak na teren planira se u aprilu u trajanju od pet do sedam dana. Sledeci termin je krajem oktobra. Takodje bice i vise jednodnevnih i vikend izlazaka na teren. Istrazivanje obuhvata rad u speleoloskim objektima, topografsko snimanje samog objekta (duzine, sirine i visine kanala, opis karakteristicnih pojava i oblika, itd.), odredjivanje polozaja i kartiranje istog. Po ovom planu terensko istrazivanje ce se zavrsiti do kraja 1997. godine.
• Kabinetski rad podrazumeva: obradu podataka dobijenih snimanjem, izradu planova, uzduznih profila, karakteristicnih poprecnih profila, opisivanje objekta, katastarsko zavodjenje objekta. Sredjivanje dokmentacije i bibliografsko predstavljanje svih rezultata dosadasnjih istrazivanja Valjevskih planina predvidjeno je za 1998. godinu.
• Stampanje i prezentacija elaborata.

Istrazivacki tim cini 7 clanova DI "V.M.-Manda". Opremu potrtebnu za terensko istrzivanje obezbedice speleoloska grupa.

Koordinator programa: Jelena M.Sreckovic

Podnosilac programa: Geografsko istrazivacko drustvo iz Beograda
Oblast istrazivanja: HIDROLOGIJA

Tema: "Hidrologija Valjevskih planina"

Uvod:

U dosadasnjim istrazivanjima na prostoru valjevskih planina (u periodu od 1969. do 1995. godine), obradjeni su sledeci recni slivovi: Jablanice, Gradca, Bukovske reke, Bele Kamenice, Slavkovacke reke, i Male Dicine. U nastavku istrazivanja planira se obradjivanje ostalih recnih slivova

Do 1999. godine planira se izdavanje monografije valjevskih planina gde bi znacajno mesto imao i prikaz hidrografske mreze ovog podrucja.

Dinamika istrazivanja:

Hidroloska istrazivanja valjevskih planina trebala bi biti realizovana u cetiri etape:

1. Detaljan pregled arhive Drustva istrazivaca "Vladimir Mandic Manda" (sto se tice hidroloskih radova geografske grupe). Pregled arhive neophodan je radi detaljnog uvida u dosadasnja hidroloska istrazivanja na ovom podrucju.
2. Sakupljanje strucne literature i njen pregled. Bice pregledana literatura iz oblasti hidrologije (posebno hidrologije bujicnih tokova), bez obzira da li je literatura u vezi recnih tokova valjevskih planina ili ne.
3. Zavrsetak istrazivanja na onim recnim slivovima koji nisu detaljno obradjeni.
4. Detaljno terensko istrazivanje na onim recnim slivovima koji do sada nisu istrazeni.

Tempo realizacije ovog projekta zavisice od slobodnog vremena istrazivaca, kao i od vremenskih prilika na samom terenu (u pitanju su uglavnom bujicni tokovi, pa je potreban izlazak na teren kako u susnom tako i u kisovitom periodu).

Ucesnici:

U ovom visegodisnjem istrazivanju ucestvovace do 5 istrazivaca. Ceo ovaj projekat bice i edukativnog karaktera, tako da ce svi zainteresovani za hidroloska istrazivanja moci da se ukljuce u rad. Strucna saradnja kao i recenzije bice obezbedjena na Institutu za geografiji "Jovan Cvijic" na SANU i Republickom i Saveznom hidrometeoroloskom zavodu.

Koordinator programa: Vlada Matic

Podnosilac programa: Geografska grupa DI "V.M.-Manda" iz Valjeva i GID iz Beograda
Oblast istrazivanja: KLIMATOLOGIJA

Tema: "Klimatske karakteristike Valjevskih planina"

Dosadasnja istrazivanja govore da Zapadna Srbija, u cijem je okviru podrucje Valjevskih planina, ima pretezno umereno-kontinentalnu klimu sa kontinentalnim pluviometrijskim rezimom. Medjutim, kako je umereno-kontinentalna klima karakteristika niskih planina (do 800 m), ona se iduci od podnozja prema planinskom temenu znatno modifikuje tako da najvisi delovi podrucja imaju elemente subplaninske klime.

Na samom podrucju Valjevskih planina postoje samo dve meteoroloske stanice (Divcibare i Rajac). Medjutim, ni kod njih ne postoji neprekidan niz podataka koji bi omogucio neka detaljnija objasnjavanja klimatskih karakteristika ovog podrucja.

Zato je prvi od zadataka ovog programa sredjivanje baze podataka primenom metoda interpolacije sa obliznjim stanicama (Valjevo, Bajina Basta, itd.). Naravno, to podrazumeva odabir par stanica sa kojima su slaganja najbolja. Na osnovu tako utvrdjene mreze stanica bice izvucene izolinije za pojedine klimatske elemente (temperatura, padavine, vlaznost vazduha, oblacnost,...). Takodje, tako upotpunjeni nizovi podataka bice podvrgnuti matematickim testiranjima, analizama i ocenama.

Drugi zadatak podrazumeva terensko proucavanje uticaja nekih lokalnih karakteristika reljefa (konfiguracije, nagiba, ekspozicije terena), vegetacijskih i hidroloskih uslova na izrazenost i kolebanje vrednosti pojedinih klimatskih elemenata.

Poslednji, treci, zadatak ovog programa jeste odrzavanje edukativnog programa za clanove Podmlatka Drustva istrazivaca "V.M.-Manda". Ovaj program podrazumeva obuku ucenika osnovnih skola u osmatranju, merenju i obradi klimatskih elemenata. U okviru ove obuke bice posecene postojece meteoroloske stanice na ovom podrucju (Rajac i Divcibare). Posebna paznja bice posvecena predavanjima u okviru "Letnje skole klimatologije" koja ce obuhvatiti oblasti kao sto su: "Opste karakteristike atmosfere", "Mikroklima" i "Vreme, klima i covek".

U realizaciji ovog programa ucestvovace istrazivacki tim sacinjen od 3 studenta i 3 srednjoskolca uz pomoc saradnika sa Geografskog Instituta "Jovan Cvijic", Geografskog Fakulteta, Republickog Hidrometeoroloskog Zavoda i Istrazivacke stanice Petnica. Kabinetski rad ce se odvijati tokom cele 1997 i 1998. godine, dok su terenska istrazivanja predvidjena za leto u okviru Centralne akcije projekta.

Koordinator programa: Dusica Trnavac

Podnosilac programa: GID iz Beograda i Geografska grupa DI "V.M.-Manda" iz Valjeva
Oblast istrazivanja: DEMOGRAFIJA

Tema: "Stanovnistvo Valjevskih planina"

Osnovi zadatak istrazivanja bio bi ukazivanje fundamentalnih pravaca razvoja stanovnistva ove nedovoljno razvijene i nazalost jos malo poznate prostorne celine. Istrazivanje bi obuhvatilo razvoj stanovnistva u istorijskom periodu (proslosti), dalo analize savremenog stanja i projekcije za buducnost. Rezultati istrazivanja bili bi prezentovani u vidu studije.

Osnovne teze istrazivanja:

1. Promene u broju stanovnika (porast stanovnistva kroz prizmu statistickih pokazatelja)
2. Promene u gustini naseljenosti
3. Prirodno kretanje stanovnistva i migraciona kretanja
   Natalitet
   Fertilitet stanovnistva po starosti
   Pokazatelji o fertilitetu na osnovu trnsverzalne analize
   Verovatnoca povecanja porodica
   Tablice fertiliteta
   Diferencijalni fertilitet (primena transverzalnog i longitudalnog metoda)
   Razmatranje o faktorima koji uticu na fertilitet
   Demografski aspekti planiranja porodice
   Mortalitet stanovnistva po starosti i polu
   Tablice mortaliteta
   Smrtnost stanovnistva po ostalim karakteristikama ( zanimanju, socijalnim slojevima, ...)
   Smrtnost odojcadi
   Tendencije kretanja mortaliteta
   Prirodni prirastaj
   Imigracija i emigracija (koriscenje vitalno-statistickog metoda za utvrdjivanje neto migracija izmedju sukcesivnih popisa)
   Migracioni pravci i njihov obim
   Ponovne migracije
   Projekcije migracija

   Analiza demografskih struktura, tj. povezanost izmedju kretanja statistickih i demografskih struktura. U literaturi se zastupa misljenje o postojanju teorijske kompleksne strukture stanovnistva, a metodoloski instrumenti ne omogucavaju njeno ispitivanje te se zbog toga u praksi pristupa izucavanju parcijalnih struktura pri cemu se nastoji da se u jednom pregledu obuhvate vise razlicitih obelezja stanovnistva (aktivno stanovnistvo, prema polu, starosti itd.)

   • Bioloska struktura
     polna (koeficijent maskuliniteta)
     starosna (demografski proces starenja)

     Socio-ekonomske strukture

     procenat poljoprivrednog stanovnistva (drustveno-ekonomska razvijenost)

     struktura stanovnistva po aktivnosti (aktivno, izdrzavano, sa licnim prihodima)

     prema sektoru delatnosti (primarni, sekundarni, tercijarni i kvartarni)

     obrazovna struktura

     enticka struktura

     Projekcije stanovnistva (matematicki i analiticki metod)

   Domacinstva

   Prosta godisnja stopa porasta (indeksi)

   Prosecna velicina domacinstva

Dinamika istrazivanja

• Pripremna faza (prikupljanje literature, karata, grafickih prikaza)
• Prikupljanje podataka iz Zavoda za statistiku u opstinama koje tangiraju Valjevske planine)
• Terenska istrazivanja (anketni upitnik, razgovori sa domicilnim stanovnistvom itd.)
• Kabinetski rad (sredjivanje i sistematizacija podataka, izrada karata i grafickih prikaza)
• Prezentacija istrazivacke studije.

Istrazivacki tim

Istrazivacki tim sacinjavaju studenti i srednjoskolci (8 ucesnika) kao i clanovi podmladka DIVMM, uz strucnog konsultanta mr Mirjanu Devedzic.

Koordinator programa: Jelena Sreckovic.

Podnosilac projekta: Geografsko istrazivacko drustvo iz Beograda
Oblast istrazivanja: AGRARNA GEOGRAFIJA

Tema: "Agrarno-geografske karakteristike Valjevskih planina"

Osnovnu egzistenciju stanovnistva Valjevskih planina cini poljoprivreda (ratarstvo, povrtarstvo, vocarstvo, stocarstvo...). Najveci broj domacinstava svoje osnovne potrebe u hrani podmiruje sopstvenom proizvidnjom. Jedan deo i to manji, plasira se na trziste okolinih naselja, prvenstveno u Valjevu. Poljoprivredna obelezja ovog kraja su i gajenje maline i sljive.

Osnovni zadaci i ciljevi programa su utvrdjivanje:

1. Prirodnih uslova za razvoj poljoprivrede (reljef, hidrografija, klima, pedoloski pokrivac i opste kategorije zemljista)
2. Drustvenih uslova za razvoj poljoprivrede (karakteristike poljoprivrednog stanovnistva, aktivnost stanovnistva, drustveni sektori poljoprivrede, blizina i povezanost sa trzistima, karakteristike seoskih atara)
3. Struktura povrsina (struktura povrsina u opstini, stvarne i redukovane povrsine katastarskih opstina, pravci iskoriscavanja ukupnog i poljoprivrednog zemljista)
4. Prostornog razmestaja biljne proizvodnje (teritorijalni razmestaj zitne proizvodnje, teritorijalni razmestaj voca, teritorijalni razmestaj povrca)
5. Prostornog razmestaja stocne proizvodnje
6. Koriscenih agrotehnickih i agrohemijskih mera u poljoprivredi (koriscnje vestackih djubriva i mehanizacije)
7. Agrarnih trzista (pijace, vrste pijaca, pijacni dani, stocni vasari)
8. Zakljucna razmatranja i projekcije

Pripremna faza istrazivanja obuhvatice prikupljanje podataka u kartografskoj laboratoratoriji Geografskog fakulteta, katastarskim sluzbama u odeljenjima za privredu opstina, PIK-u opstine, izdanjima Zavoda za statistiku, literaturi.

U fazi terenskih istrazivanja izvrsice se potrebana anketiranja i kartiranje iskoriscenosti poljoprivrednog zaemljista.

Obrada podataka podrazumeva primenu niza metoda (matematickih, statistickih, metoda trougla, kartografskih metoda). U zavrsnoj fazi realizacije ovog programa radice se svi kartografski i graficki prilozi, priprema studije za stampanje, kao i samo stampanje studije.

Program ce realizovati petoclana istrazivacka ekipa u saradnji sa strucnim saradnicima.

Koordinatori progarama: Jelena Sreckovic i Dusica Trnavac

Podnosilac projekta: Geografska grupa DIVMM
Oblast istrazivanja: KARTOGRAFIJA

Tema: "Tematski atlas Valjevskih planina"

Proces sakupljanja podataka, sastavljanje sadrzine i stampanje tematske karte predmet su proucavanja tematskog kartiranja. Cilj ovog programa jeste izrada atlasa tematskih karti Valjevskih planina. To podrazumeva i kartografsku obradu podataka svih istrazivackih grupa u okviru projekta. Prema tematskoj sadrzini atlas bi cinile dve grupe karti:

1. Fizicko-geografske karte:
   Geomorfoloske (hipsometrijske, karte ekspozicija, uglova nagiba, energija reljefa)
   Hidroloske (karte recnih slivova, karte hidroloskih objekata uopste)
   Klimatske (karte godisnjih i mesecnih temperatura, padavina, vlaznosti vazduha...)
   Geoloske (opste geoloske, geofizicke...)
   Biogeografske (karte rasprostranjena pojedinih elemenata flore i faune)

   Socioekonomske karte:

   Administrativne (granice naselja i opstina, polozaj u sirem regionu)

   Demografske (karte broja stanovnika, gustine naseljenosti, strukture stanovnistva, migracionih kretanja...)

   Turisticke

   Istorijske

Pri izradi karti koristice se: metod boja, metod areala, metod linija kretanja, metod vektora, metod kartograma, metod kartodijagrama, metod tacaka i metod izolinija. U zavisnosti od karaktera prikazivane pojave karte ce biti radjene u area-, odnsno semio-razmeru.

Istrazivacki tim cine tri studenta i dva srednjoskolca. Rad ce biti organizovan po fazama, gde ce svaki clan ekipe obavljati odredjen posao:

• prikupljanje statistickih podataka
• matematicka obrada podataka (racunanje baznih skalara, svoditelja, ostalih skalara kartirane pojave) rucna izrada karti
• racunarska obrada i stampanje

Strucni saradnici na programu su iz odeljenja za kartografiju Geografskog instituta "Jovan Cvijic", Geografskog fakulteta i Vojnogeografskog instituta.

Koordinator programa: Dusica Trnavac.

ETNOLOGIJA

Podnosilac projekta: Veterinarsko istrazivazko drustvo iz beograda
Oblast istrazivanja: ETNOVETERINA

Tema: "Metode lecenja domacih zivotinja koje se primenjuju u narodu"

UVOD

U okviru sireg projekta Valjevske planine '97 u realizaciji Grupe za podmladak drustva istrazivaca "Vladimir Mandic-Manda" bice realizovan projekat iz oblasti Prikupljanja metoda lecenja domacih zivotinja koje se primenjuju u narodu. Projekat ce realizovati clanovi podmlatka u saradnji sa clanovima Veterinarskog istrazivackog drustva uz nadzor profesora sa Veterinarskog fakulteta.

U literaturi dostupnoj autoru nisu pronadjeni podaci o ovakvoj vrsti istrazivanja na ovim lokalitetima.

CILJ I ZADACI

Osnovni cilj ovog istrazivanja je sakupljanje metoda koje se koriste u narodu za lecenje domacih zivotinja (goveda,ovaca,koza,konja, svinja, zivine i pasa). Sakupljanjem ovih podataka dobice se slika oboljenja koje narod najcesce prepoznaje kod domacih zivotinja kao i metoda koje se koriste u njihovom lecenju.Sakupljanjem ovih podataka postoji mogucnost pravljenja "narodnog lekara"kao i strucne identifikacije najcescih oboljenja. U slucaju da je moguce strucno identifikovanje ovih oboljenja lokalnim veterinarima bice preporuceni pravci edukacije stanovnistva o nacinima prevencije ovih bolesti. Takodje ce se ukazati i na ispravnost ili neispravnost metoda koje narod koristi u lecenju domacih zivotinja. Osim ovih ciljeva ucesnici samog projekta ce se i sami upoznati sa najcescim oboljenjima zivotinja, nacinima prevencije i lecenja.

Zadatci istrazivanja:

1. Sastavljanje anketa za ispitivanje
2. Anketiranje
3. Obrada podataka od strane strucnih saradnika
4. Sastavljanje spiska oboljenja koja su registrovana sa narodnim imenima i ,ukoliko je to moguce,strucnim nazivima datih oboljenja
5. Statisticka obrada podataka

METODE

Osnovna metoda koje ce se koristiti u ovom istrazivanju ce biti anketiranje. Upitnik za anketiranje ce biti dat u prilogu ovog projekta. Na osnovu dobijenih podataka strucni saradnici u ovom projektu pokusace da identifikuju vrstu oboljenja i verifikuju metode lecenja koje narod koristi. Po zavrsetku istrazivanja sastavice se spisak oboljenja sa opisima bolesti,narodnim nazivima i ako je to moguce strucnim nazivima ovih oboljenja. Takodje uradice se i statisticka obrada dobijenih podataka sa tabelarnim i grafickim prikazom rezultata.

REALIZACIJA PROJEKTA

Projekat ce biti realizovan kao trogodisnji sa cetiri izlaska na teren godisnje ali sa mogucnoscu samostalnih izlazaka na teren clanova podmladka.Anketiranje ce se vrsiti u selima u okolini Valjeva.

Koordinator programa: Zoran Mihajlovic

Podnosilac programa: Geografsko istrazivacko drustvo iz Beograda
Oblast istrazivanja: ETNOGRAFIJA

Tema: "Duhovno blago Valjevskih planina"

UVOD

Valjevske planine predstavljaju prostor jedinstven po kulturnom nasledju. Ovu tvrdnju mozemo potkrepiti cinjenicom da su za ovaj kraj vezani zivot i rad dva najveca duhovnika srpskog naroda : Vladike Nikolaja Velimirovica i Ave Justina Popovica. Jedan je na ovom tlu iznikao a drugi je ovde proveo poslednje dane svoga zivota. Ovo nas navodi na pomisao da se u narodu u kome su oni radili nalazi tako uoblicena vrlina koja i danas zivo gori i skida mrak sa Zemlje. Koji su to oblici u kojima se ona pojavljuje je pitanje za istrazivacki rad. Odredjenu sistematizaciju na kojoj bismo bazirali svoje istrazivanje dali smo u vidu kratkog sadrzaja.

SADRZAJ

1. Istorijat
2. Duhovno nasledje:
   Obicaji
   Verovanja
   Slave
   Legende

   Materijalno nasledje

   Naselja

   Sakralni spomenici:

   1. crkve
   2. manastiri

   Manifestacione vrednosti

   Znamenite licnosti potekle sa ovog prostora Duhovne oci srpskog naroda

OPIS TERENA

Valjevske planine cini 5 morfoloskih celina: Suvobor sa Rajcem, Maljen, Povlen, Jablanik, Medvednik. Preko njih vode vazne saobracajnice, ali i migracione struje. Ovaj kraj dobro je privredno razvijen.

CILJ ISTRAZIVANJA

Dati sliku duhovnog stanja naroda u kraju i izneti jedno vidjenje o vaznosti duhovnosti koja je vezana za ovaj prostor, a ciji su nosioci u najlepsem smislu bili Vladika Nikolaj i Ava Justin.

UCESNICI

U ovaj projekat ce biti ukljuceni clanovi Mladih istrazivaca Srbije i to sest studenata i tri srednjoskolca.

DINAMIKA RADA

Istrazivanje ce biti visefaznog tipa i to po obrascu:

1. Skupljanje literature (u bibliotekama Teoloskog fakulteta, Fakulteta istorije umetnosti, Arhitekture, Geografije, Filozofskog fakulteta, odgovarajucih istorijskih arhiva i drugih institucija);
2. Priprema terenskih istrazivanja (formiranje radnih timova, razrada metodologije koja ce biti koriscena u istrazivanjima - izrada ankete, radnih karti i slicno);
3. Terenska istrazivanja (rad na terenu bi se odvijao u toku jula ili avgusta 1997. godine; tom prilikom bi skupili odgovarajuci anketni materijal, uradili katastre i prikaze objekata od posebne vaznosti i ostale potrebne radove)
4. Obrada rezultata;
5. Publikovanje rezultata (krajnji rezultat bi bila monografija koja bi sadrzala tekstove, fotografije, karte, skice)

FINANSIJSKA SREDSTVA

Planirana istrazivanja bi zahtevala obezbedjivanje finansijskih sredstava za podmirivanje troskova puta i boravka ucesnika na terenu, u dogovoru sa rukovodstvom Mladih istrazivaca Srbije, kao i zainteresovanim sponzorima i donatorima. Za ove namene planirali smo zaista izuzetno skromna sredstva, s obzirom da su u istrazivacki tim ukljuceni istinski entuzijasti.

Koordinator programa: Vlada Djurkovic

NAPOMENE

Valjevske planine predstavljaju prirodno-predeonu celinu koja, ipak, nije ostro odvojena od okruzujuceg prostora. Zato se Projekat ogranicio samo na Valjevske planine u uzem smislu (prema predlogu granice regionalnog parka koji je dao Zavod za zastitu prirode SRS).

Pravo je svih ucesnika istrazivanja da rezultate plasiraju na mestima i na nacin kako oni smatraju da je najbolje. Obaveza svih ucesnika ovog projekta je da predaju Izvestaje sa istrazivanja i izvode svojih radova u vidu naucno-popularnog teksta za potrebe monografije.