SRECKO MIHAJLOVIC O RADIKALIZACIJI JAVNOG MNJENJA U SRBIJI

Kada se govori o radikalizaciji javnog mnjenja misli se na jednu pojavu, a to je da se povecava broj ljudi koji su spremni da se neparlamentarnim putem, na ulici, ako treba i silom izvrse neke drustv ene promene

Mirjana Kalinic

Centar za politikoloska istrazivanja i javno mnjenje Instituta drustvenih nauka u toku prosle i ove godine vrsio je istrazivanja, na temu "Legitimitet politickog sistema i vrednosni profil gradjana J ugoslavije"... Kao rezultat tih istrazivanja su knjige "Izmedju osporavanja i podrske" (Javno mnjenje o legitimitetu trece Jugoslavije) i "Javno mnjenje o politickom legitimitetu". Realizaciji ovih i strazivanja finansijski je pomogla Friedrich Ebert Foundation.

Inace, istrazivanja su pokazala da je doslo do radikalizacije javnog mnjenja u Srbiji. O cemu se zapravo tu radi, o tome Srecko Mihajlovic istrazivac Instituta drustvenih nauka, rukovodilac tog istra zivanja kaze: "Radikalizacija u ovom slucaju ne znaci da SRS ima vise glasova. Naime, broj glasova radikalne stranke je indikator jedne druge pojave, doslo je u stvari do skretanja javnog mnjenja ude sno. Kada se govori o radikalizaciji javnog mnjenja misli se na jednu pojavu, a to je da se povecava broj ljudi koji su spremni da se neparlamentarnim putem, na ulici, ako treba i silom izvrse neke d rustvene promene. U stvari, doslo je do blagog povecanja broja ljudi, koji kada se nadju u situaciji da biraju izmedju radikalnih promena, revolucionarnih, putem sile, kao jedne mogucnosti i promena putem reformi kao druge mogucnosti i zadrzavanja statusa kvoa kao trece mogucnosti, izjavljuju da su za radikalne promene. Dakle, za promene "ako treba i silom".

Povecao se takodje, po recima Srecka Mihajlovica, broj ljudi koji podrzava neparlamentarne akcije, demonstracije, strajkove i slicne oblike otpora. Istovremeno uz tu pojavu, kako kaze, ide i radikali zacija javnog mnjenja. Na to upucuju sledeci pokazatelji: porast pristalica radikalne stranke i smanjenje distance prema toj stranci od strane svih gradjana. Ta stranka nailazi po rezultatima istrazi vanja na nesto bolji prijem kod gradjana Srbije, nego sto je to bio ranije slucaj. I druge stranke poboljsale su svoj rejting u javnosti. "Na osnovu podataka koji su prikupljani u maju i junu ove god ine, dakle pre izbora, porastao je rejting strankama koje uvrscujemo u demokratsku opciju, relativno je stabilan odnos prema SPS, dok je JUL - opao rejting", kaze Mihajlovic.

Da javno mnjenje skrece udesno, upucuje jos jedan pokazatelj, povecao se broj ljudi koji misle da autoritarni vodja moze sam da odlucuje bez parlamenta. "Prema proslogodisnjim istrazivanjima jedna ce tvrtina ispitanika je prihvatala tu soluciju, ove godine gotovo polovina", istice Mihajlovic. Napomenuvsi da treba razlikovati "sklonost ka autoritarnom tipu vladavine, od autoritarne orijentacije ka o vrednosne orijentacije". Ovde je iskljucivo rec o odnosu prema tipu vladavine. Dodavsi da je za ispitanike najprihvatljivija bila vlada strucnjaka tzv. "ekspertska vlada", i parlamentarna demokrati ja. Negativni odnos ispitanici su imali prema vladavini vojske i monarhiji.

Sta su jos pokazala istrazivanja javnog mnjenja? "Naisli smo da vecina gradjana ne podrzava i da je nezadovoljna aktuelnim modelom tranzicije, vecina gradjana ne podrzava ni vlast, ni njene instituci je. S druge strane, vecina gradjana koji su izlazili na sve izbore, glasala je tako da je omogucila izbor politicke stranke koja je diktirala aktuelni model tranzicije, odnosno onakvu vladavinu koju su gradjani mnjenski delegitimirali. Dakle, doslo je do nesklada izmedju "javnog mnjenja" i "izbornog ponasanja" istice Mihajlovic.

Zbog cega javnost tako reaguje, uprkos tome sto su nezadovoljni postojecim stanjem, Marjanovic ovako objasnjava: "Bili su izlozeni fenomenu poznatom pod nazivom "unakrsni pritisak" (visestruka lojaln ost), zato su se opredeljivali za "poznatu vlast". Jer, "SPS je u ocima jednog dela javnog mnjenja jedina stranka koja moze da obezbedi kontinuitet na planu sigurnosti, a upravo je to ono sto "politi cki" orijentise znatan deo nizih drustvenih slojeva". Zatim, kaze nas sagovornik tu je i ideoloska vezanost, SPS, uopste leva koalicija, pojavljuje se kao partija "kontinuiteta" i otuda je upravo ona , po njima, garant te investicije.

Postoji takodje i "nacionalni versus gradjansko vezivanje za aktuelni model tranzicije, time se u stvari "nekoliko godina (uspesno) legitimizovala aktuelna vlast". Tu je i specificna podrska onih koj i se "snalaze u haosu", jer u tom modelu tranzicije nalaze mogucnosti za profit. - Istrazivanja su takodje pokazala da se SPS prihvata u iznudici, kao najmanje losa varijanta, kao manje zlo. Medjutim , proslogodisnji novembarski izbori ukazali su na jednu novu orijentaciju birackog tela - koalicija "Zajedno" dobila je vise glasova od ostalih stranaka u Beogradu i mnogim vecim gradovima u Srbiji. Makar jednim delom, u slucaju jednog broja gradjana, rec je o iskoraku iz stanja fatalisticke pomirenosti i pokusaju da se nesto promeni makar na lokalnom nivou.

Mirjana Kalinic