STA JE MINISTARSKI SAVET EVROPSKE UNIJE PORUCIO GRADJANIMA JUGOSLAVIJE

Novak Pribicevic

Proslonedeljna porukaMinistarskog savjeta Evropske unije svakako je neuobicajen korak utoliko sto je umjesto obracanja institucijama drzave ona neposredno upucena gradjanima SR Jugoslavije. Nema, dak ako, nikakve sumnje da su na odluku da se pridje takvom koraku, koji je veoma atipican za odnose medju drzavama i gotovo da nema presedana, narocito u mirnodopskim uslovima, morali uticati veoma ozbi ljni razlozi koje valja pazljivo razmotriti kako bi i zakljucci bili pouzdaniji.

Najocigledniji svakako je definiran u tacki 5. poruke koja ukazuje na neprihvatljivost nacionalistickih i etnocentristickih pozicija sa stanovista evropskih standarda i kriterija. Politika, zasnovana na ovim temeljima, donijela je do sada vec goleme stete narodima Jugoslavije, a njihova nespojivost s inace prirodnim porivom za kretanje u susret evropskim integracionim procesima posebno je aktual izirana rezultatima posljednjeg izbornog nadmetanja na kojem je izrazena opasna radikalizacija znacajnog segmenta naseg drustva.

Kako bi se izbjegla svaka dvosmislenost, koja nije rijetko sastavni dio uobicajene diplomatske prepiske, Poruka jasno precizira ocekivanja Evropske Unije od SRJ, kao uostalom, i od svih drugih zemalj a regiona, otklanjajuci vec i time svaku pomisao na pristrasnost za koju je cesto optuzivana iz nase sredine. Ti ciljevi su navedeni taksativno i obuhvataju zaista sve relevantne aspekte nase savreme nosti, od zahtjeva za puno postovanje demokratije i ljudskih prava, a preko angazovanja u prilog pravednog mira ostvarivanjem dejtonskih i drugih sporazuma, zatim punom i nicim ogranicenom saradnjom s Haskim tribunalom, zakljucno sa isticanjem znacaja dobrosusjedske saradnje u regionu i konstruktivnog pristupa rijesavanju manjinskih i etnickih pitanja s posebnim naglaskom na Kosovo.

Iznoseci na takakv nacin svoja inace razumljiva ocekivanja koja se istinski podudaraju sa realno vidjenim stvarnim interesima naroda i gradjana na nasem podrucju, Evropska unija se postavlja veoma el asticno i fleksibilno utoliko sto ne zahtijeva potpuno ostvarenje navedenih zadataka, kao uslov za razvijanje odnosa s nasom zemljom, vec trazi "ostvarivanje istinskog napretka" na tim poljima.

Mozda je ovdje prilika da se odgovori na pitanje koje se ucestalo postavlja u nasoj sredini vezano na Poruku sefova diplomatije evropske "petnaestorice", naime, nije li je isti sadrzaj mogao biti upu cen zvanicnim tijelima cime bi se, smatraju neki promatraci, naglasila i njihova obaveza sprovodjenja postavljenih zahtijeva. Mislim da je za odabiranje neposrednog puta obracanja sakako jedan od naj krupnijih razloga u cinjenici da se tesko mogu nabrojati svi dosadasnji primjeri obracanja razlicitih vaznih medjunarodnih institucija, od Ujedinjenih nacija i njegovog Savejta bezbednosti, preko OEB S-a, same Evropske unije i Savjeta Evrope do razlicitih medjunarodnih specijaliziranih organizacija i agencija, koji su najcesce ignorisani ili zlurado karikirani, a gotovo nikada ne i adekvatno spro vodjeni. Primjere takvog ponasanja zapazamo, uostalom, i sa samom Porukom o kojoj je rijec. Ponovo je primjenjena poznata selektivna praksa vadjenja iz konteksta cijeline samo onih aspekata koji vlas tima odgovaraju uz potpuno presucivanje onoga sto im se moze uciniti neprijatnim cime se naravno falsifikuje cijelina i manipulise s njezinim sadrzajem.

Tako se i ovom prigodom u izjavama pojedinih funkcionera i napisima kontrolisane stampe citiraju samo istrgnuti dijelovi u kojima se, na primjer, "priznaje vazna uloga koja pripada SRJ u regionu i u Evropi" ili zelja Unije "da SRJ zauzme mjesto koje joj pripada u evropskoj porodici" zanemarujuci da se pri tome naglasava da to pretpostavlja da SRJ postuje iste norme kao i ostatak Evrope, te da je mjesto u evropskoj porodici otvoreno samo za "mirnu, uspesnu i demokratsku" Jugoslaviju. Svakome ko poznaje politicku, ali i medijsku sliku SR Jugoslavije, a medju te poznavaoce svakako spadaju i ze mlje Evropske unije, moglo je biti unaprijed jasno da ce obilovati pokusaji falsivfikovanja ili potpunog ignorisanja sadrzine jedne dobronamjerne poruke koja je intonirana tako da zaista pruza sansu barem za otpocinjanje mukotrpnog i dugotrajnog povratka u normalne evropske tokove. Zato i medju onima koji inace prihvataju i podrzavaju sadrzaj Poruke i koj i sami dijele njene ocijene i akcente, p ostavljaju pitanje nije li ovaj put Evropa, znajuci da ce ovaj njen glas razuma i tolerancije doci do samo manjeg dijela stanovnistva koje je okrenuto istinski nezavisnim medijima koji su bez koleban ja i u cijelini objavili tekst poruke namjenjene svim gradjanima SR Jugoslaviji, izvrsila vise formalan gest da umiri svoju savjest i ujedno zadovolji vlastitu publiku uznemirenu daljim survavanjem J ugosalvije ka ksenofobicnoj samoizolaciji, koja sadrzi i opasnosti izbijanja novih sukoba.

Nadamo se da takva vrsta kakulisanja ipak nije bila medju motivima za neposredno obracanje stanovnistvu SR Jugoslavije od strane jednog toliko znacajnog foruma Evropske unije. Ovo tim vise sto je i s am rezim u Beogradu svojim odnosom prema pristigloj Poruci izlozen, a da toga mozda nije u potpunosti i svjestan, jednoj vrsti provjere i testa. I koliko god bila mocna kontrolisana sredstva informi sanja, ne treba zanemariti faktor osmoze po kojem relevantne informacije ipak prodiru preko uspostavljenih barijera, posebno u uslovima evropske medijske povezanosti koja ipak uspijeva da vazne signa le uputi i preko nasih granica.

Ovaj osvrt ne bi bio primjeren vaznosti njegovog povoda, ako bi se zapostavio i dodatni razlog koji je, po svemu sudeci, podstakao minsitre spoljnih poslova Evropske unije da zaobidju institucije i d rzavne strukture i obrate se neposredno gradjanima. Mislim da je takav potez utemeljen u velikoj skepsi u pogledu statusa i kapaciteta vladajucih, ali takodjer i opozicionih politickih snaga u Srbiji prije svega, a dijelom i u Crnoj Gori. Iz takve procjene ponikao je stav da oslanjanje na politicku kombinatoriku suprotstavljenih i konkurentnih stranaka ne nudi izlaz iz duboke politicke, ustavne, ekonomske i socijalne krize. Stoga, cini se kao da su Evropljani dosli do zakljucka da bez obracanja gradjanima s nadom u pokretanje njihove incijative ima malo izgleda za ozbiljnije promjene u ovom kriticki zaostrenom i istovremeno nestabilnom ambijentu. Iz krila gradjanskog otpora svih onih koji su, kao posljedica vladajuce politike postali, kako se u Poruci kaze, najsiromasniji u regionu, oc ekuje se novi imperativan pritisak u pravcu procesa stvarnih i korijenitih promjena, bez cijeg pokretanja tesko da se moze ocekivati bilo kakav ozbiljniji pozitivan pomak na nasoj politickoj i ekonom skoj sceni.

U nasoj javnosti nije dovoljno paznje posveceno jednom dodatnom dokumetnu koji je Ministarski savjet Unije usvojio paralelno s Porukom, a u kojem su sadrzane ocjene u pogledu performansi pet zemalja jugoistocne Evrope u ispunjenju uslova za unaprivadjenje odnosa s evropskom "petnaestoricom". Medju svih pet zemanja obuhvacenih ovom evropskom regionalnom inicijativom, procjene stepena ispunjavanja uslova najnepovoljnije su u slucaju SR Jugoslavije. U dokumetnu se ocijenjuje nedovoljnim angazovanje u domenu demokratskih reformi, postovanja ljudskih i manjinskih prava, obezbjedjivanja autonomi je za Kosovo itd. Konstatuju se, valja zabiljeziti "ohrabrujuci znaci u oblasti ekonomskih reformi", ali je i to praceno otreznjujucim upozorenjem sadrzanim u Povelji gdje se, nasuprot euforicnoj pro pagandi ovdasnjih vlasti o brzom i sveobuhvatnom ekonomskom oporavku, upozorava da je "pogresno misliti da postoje jednostavna i laka rijesenja ekonomskih problema" s kojima se suocava SR Jugoslavija . Saradnja s ostalim Evropljanima, isticu "petnaestorica", pozivaju se i na vlastito cetrdesetgodisnje iskustvo, najbolji je put da se uspostavi ekonomsko blagostanje. Kroz tu saradnju EU vidi i put uspotavljanja u punoj mjeri demokratske SR Jugosalvije, u kojoj ce postojati istinska sloboda stampe, u kojoj ce djelovati otvorena i moderna ekonomija i nepristrasan sistem pravosudja. Usmjereni pre ma tim ciljevima, Evropljani porucuju gradjanima Jugoslvije da uzmu svoju sdubinu u vlastite ruke i zajedno se opredijele da SRJ "ponovo nadje mjesto koje joj pripada u okviru zajednice naroda", sto je najsazetije i osnovni motiv ovog obracanja.

(Autor je clan Foruma za medjunarodne odnose Evropskog pokreta u Srbiji)