Ko i sa kakvim sansama “jurisa" na parlament Crne Gore

Odlucnu bitku vode koalicija “Da zivimo bolje - Milo Djukanovic" i Socijalisticka narodna partija Momira Bulatovica. Kao sigurno treci, liberali koriste njihovu svadju. Male partije i dalje vise manifestuju sitnosopstvenicke liderske interese nego snagu vlastitih ideja

Bozidar I. Milicic

Cetrnaest stranaka i tri koalicija odmjerice snage na prijevremenim parlamentarnim izborima 31. maja. Bice to cetvrto visestranacko nadmetanje za skupstinu u Crnoj Gori. Prvo je, podsjetimo, odrzano 1991. godine, zatim, nakon donosenja novog Ustava CG drugo 1992. i trece 1996. godine i sva tri puta je ubjedljivo trijumfovao Savez komunista Crne Gore, odnosno njegova nasljednica - Demokratska partija socijalista. Zato su ovi izbori i interesantniji od prethodnih. Jakog i neprikosnovenog DPS-a nema vise; pocijepao se jos ranog proljeca prosle godine i taj nepomirljivi raskol pretvorio se u zestoku borbu koju sada obje strane zele da krunisu glasovima biraca. Na jednoj strani je DPS sa Milom Djukanovicem, kome su se u odlucnoj bici pridruzile Narodna stranka i Socijaldemokratska partija, a na drugoj novoformirana Socijalisticka narodna partija sa Momirom Bulatovicem na celu.

Ko od sedamnaest konkurenata na 78 skupstinskih stolica ima najvise sansi? Naravno, reformisticka koalicija “Da zivimo bolje - Milo Djukanoivic" i Socijalisticka narodna partija. Jedino bi Liberalni savez Slavka Perovica, kao sigurno treci, mogao da iskoristi njihovu svadju. Na nedavnoj konferenciji za novinare Milo Djukanovic je ustvrdio da, prema anketi beogradskog Instituta za drustvene nauke, njegovim reformistima raste rejting i da protiv Bulatovicevih “narodnjaka" vode sa 38,8 naspram 29,1 odsto. Lideri SNP-a, to, medjutim, nijesu komentarisali. Izasli su sa “rezultatima svoje ankete", po kojoj samo sto nijesu sjeli u dvije trecine skupstinskih klupa i po kojoj protivnicka strana ne moze da dosegne ni polovinu njihove popularnosti. Za njih je, maltene, 31. maj samo formalno ozvanicenje pobjede SNP. Bulatovic pri tom tvrdi da njegova partija broji oko stotinu hiljada clanova. Ako je to tacno, zasto onda toliko vremena gubi po vrletima Crne Gore? Nema zaseoka gdje sa svojim ljudima nije stigao da objasni koliko je “naopaka politika Mila Djukanovica".

A, Djukanovc u ovim izborima igra presudnu ulogu ne samo za svoju partiju, vec i cijelu Crnu Goru. On je biracima ponudio konkretan plan drustvenih i ekonomskih reformi, dok se Bulatovic, bez ikakvog ekonomskog i socijalnog programa, opredijelio da svoga glavnog protivnika izvuce na klizav teren jugoslovenstva, Kosova, separatizma i drugih nacionalnih pitanja. Tako su mozda po prvi put u izbornoj istoriji Crne Gore glavni konkurenti za vlast (donekle) uspjeli da stave u dilemu veliki broj gradjana, sto znaci da se polako napustaju stare crnogorske podjele na kojima su mnogi bez ozbiljnijih programa dobijali pobjedu. Je li to crnogorski autohtoni inat dosao u pitanje pred snagama moderne politike? Ako jeste, to je zasluga Mila Djukanovica. Uvidjevsi da socijalnu demagogiju i price o kriminalu Momira Bulatovica veliki broj gradjana nekriticki rado slusa, on je u socijalnu politiku usao konkretnim potezima (vracanje stare devizne stednje, ubrzana isplata zaostalih penzija, isplata zaostalih plata radnicima), dokazujuci tako da ekonomske reforme koje pokrece nijesu puka prica, vec ozbiljan drustveni proces u koji treba ukljuciti cio narod. Pitanje je samo da li je to on - narod dovoljno shvatio?

Sta u situaciji koju je nametnuo Djukanovic da rade male partije, koje su se i ovog puta pojavile sa starim programima i starom pricom? Ne racunajuci liberale, koji nastupaju sa svojim prepoznatljivim i popularnim programom za suverenu Crnu Goru, od ostalih, zato, ne treba ocekivati spektakularne rezultate. U najvecem broju slucajeva rijec je o malim strankama koje izlaskom na izbore vise manifestuju sitnosopstvenicke liderske interese nego vlastitu idejnu snagu. Hronicno nejedinstvo ponovo pokazuju srpske nacionalne stranke u Crnoj Gori. Na izbore samostalno idu Srpska narodna stranka dr Bozidara Bojovica, Srpska radikalna stranka “Dr Vojislav Seselj", Srpska narodna radikalna stranka - Milika Ceko Dacevic. Pod nazivom “Za srpstvo" ujedinile su se Otadzbinska stranka Acima Visnjica i Srpska demokratska stranka dr Novice Vojinovica. Tesko da neka od njih moze preskociti tri odsto izaslih na biralista koliko je neophodno za ulazak u poslanicke klupe. To bi, naravno, zajedno uradile mnogo prije.

Cenzus je tesko preskociv i za Jugoslovensku levicu, te novoformirani SKJ - komunisti Crne Gore, nastao udruzivanjem triju komunistickih partija koje na dosadasnjim izborima nijesu imale veci broj simpatizera. Isto vazi i za prevarene stedise (starih i novih) jugoslovenskih banaka, koji nastupaju u duetu, vjerovatno zale sto se jedni bore za povracaj deviza, a drugi dinara. Stranka deviznih stedisa i Stranka zastite stednih uloga smatraju da ulaskom u Skupstinu mogu nesto vise uraditi na rjesavanju svojih problema. Praksa je, medjutim, pokazala da se to pitanje ne rjesava u Skupstini, a i Djukanovic je, bez parlamenta, poceo da rjesava taj problem i da tako devizne stedise veze za sebe. Kao stedisama, slicno ce se dogoditi i Stranci prirodnog zakona, koja nevidjenom upornoscu nastoji da gradjanima Crne Gore dokaze da za njene “letace" nema nikakvih prepreka. Problem je samo sto biraci cekaju da se lideri Stranke prirodnog zakona vinu u nebo i polete. Do tada ce se radije drzati zemlje.

Oslabljene na izbore izlaze i nacionalne stranke Muslimana u Crnoj Gori. U donedavno jakoj Stranci demokratske akcije pred izbore je doslo do raskola, tako da je njen lider Harun Hadzic morao da formira novu Internacionalnu demokratsku uniju. Pozvao je u pomoc Stranku nacionalne ravnopravnosti Alije Matovica i sacinio Listu udruzenih Bosnjaka - Muslimana. Cilj mu je da sa politicke scene zbrise svoje bivse saborce koji su ostali u SDA, a koju ovog puta predvodi dr Sefer Medjedovic. Mozda ni za jednu od njih u parlamentu nece biti mjesta, posto i Djukanoviceva koalicija i Perovicevi liberali racunaju na dio muslimanskih glasova.

Zagarantovan prolaz u parlament imaju albanske partije - Demorkatska unija Albanaca i Demokratski savez u Crnoj Gori. Njima je novim zakonom obezbijedjeno pet mandata, s tim sto za njih treba da se izbore na 58 birackih mjesta lociranih na podrucju vecinski naseljenom Albancima. Imajuci u vidu njihovo dosadasnje glasanje, moze se sa sigurnoscu tvrditi da prolaze i jedna i druga, s tim sto se ne zna ko ce koliko dobiti. I njihovu racunicu mogli bi da pomrse liberali i snage “Da zivimo zajedno".

Na izbore se prijavila i (do sada nepoznata) Partija ljudskog puta. Bez obzira na “zvucnost" imena, njenom uspjehu se malo ko nada. Ali, o tome ce konacnu rijec reci 458.348 biraca.