Magnetizam “boljeg zivota"

Nakon crnogorskih izbora nije izgledno da ce politicka kriza u Crnoj Gori i zajednickoj drzavi jenjavati. Izglednije je da ce ona biti produbljena, pa ma kuda to dalje vodilo. A moze, pored ostalog, da vodi ili onoj posljednjoj pobjedi, koju je najavio Djukanovic; pobjedi demokratije u Jugoslaviji ili raspadu srpsko- crnogorske federacije

Dragoljub Vukovic

Sto iz istinske potrebe za boljim zivotom, sto iz inata, straha ili neceg drugog, tek izgleda da je konacno vecina gradjana Crne Gore shvatila nuznost otpora politici ciji je glavni kreator i izvodjac Slobodan Milosevic; politici cija je besperspektivnost i destruktivnost dovedena do krajnjih granica. Nakon uvjerljive pobjede izbornog saveza “Da zivimo bolje - Milo Djukanovic" na prijevremenim parlamentarnim izborima u Crnoj Gori, jasno je da ishod crnogorskih predsjednickih izbora lanjske jeseni nije bio puka slucajnost, jos manje rezultat kradje, vec izraz jednog novog politickog trenda u ovoj republici. Ako je Djukanoviceva pobjeda nad Momirom Bulatovicem u jesen prosle godine dozivljena kao zracak nade, onda ono sto se desilo posljednjih dana ovogodisnjeg maja moze biti shvaceno kao prodor citavog snopa svjetlosti u mrak ovdasnje politicke svakodnevice.

Ubjedljiva pobjeda proreformskog, antimilosevicevskog bloka u Crnoj Gori vise je bila prizeljkivana, nego ocekivana. Snaga promilosevicevske Socijalisticke narodne partije jednostavno nije bila za potcjenjivanje, pa se, u najboljem slucaju, racunalo s tim da ce proreformski savez partija, predvodjen predsjednikom Djukanovicem, osvojiti relativnu vecinu mjesta u crnogorskom parlamentu, a onda tamo pronaci podesnog koalicionog partnera za formiranje vlade. Sa velikom izvjesnoscu se pretpostavljalo da izborni savez “Da zivimo bolje" u parlamentu moze racunati na saveznistvo sa Strankom demokratske akcije CG, jednom ili obje albanske partije, kao i sa Liberalnim savezom, bez obzira na to sto su liberali u svojoj predizbornoj kampanji bili pretezno usredsredjeni na kritiku Djukanovica i njegovog politickog bloka.

Ispostavilo se, medjutim, da je magnetizam koalicije "Da zivimo bolje" djelovao na birace mimo svih ocekivanja. Gradjani muslimanske nacionalnosti su Djukanovicev reformski savez pretpostavili nacionalnoj Stranci demokratske akcije, lisavajuci je prisustva u parlamentu. Od pet mandata, na koje su, usljed zakonom stvorenih povoljnosti, sigurno racunale dvije albanske nacionalne stranke, pripala su im samo dva (svakoj po jedan). Preracunao se i Liberalni savez, precjenjujuci svoju politicku tezinu i odanost ranije mu sklonih biraca.

Los izborni rezultat pomenutih stranaka bio je jedan od presudnih faktora ubjedljive pobjede Djukanovicevog izbornog saveza, iako ne treba zanemariti ni ostale. Mnogi su, s pravom, skloni procjeni da je ovoj pobjedi u znacajnoj mjeri “kumovao" upravo Slobodan Milosevic, valjda u najboljoj namjeri da ojaca pozicije Momira Bulatovica i njegove partije. Pravno problematicno smjenjivanje Konticevog kabineta i dovodjenje Bulatovica na mjesto saveznog premijera zaista je moglo medju pristalicama Socijalisticke narodne partije da bude dozivljeno kao priznavanje poraza unaprijed, i kao Bulatovicevo bjekstvo sa crnogorskog politickog poprista u dedinjsku zavjetrinu. Moze se, takodje, pretpostaviti da je i eskalacija sukoba na Kosovu djelovala otreznjujuce na dio neopredijeljenih biraca ili onih kolebljivih Bulatovicevih pristasa. Izvjesnost “krvavljenja gaca" uglavnom otreznjujuce djeluje na patriotizam koji se upraznjava za kafanskim stolovima i na predizbornim mitinzima.

Zbog nuznosti otpora onome sto radi i planira Milosevic, koristeci, pri tom, u Crnoj Gori Bulatovica i njegovu Socijalisticku narodnu partiju, i dramaticnosti politickog trenutka, crnogorska politicka scena redukovana je prakticno na dva politicka bloka. Na proslonedjeljnim izborima u Crnoj Gori, sadasnja dvopolnost na crnogorskoj politickoj sceni mogla bi biti duzeg vijeka i voditi uspostavljanju izrazitog dvopartizma.

To sto je sada Liberalni savez sveden na nivo beznacajne snage u parlamentu, istovremeno ne znaci da je na proslonedjeljnim izborima duboko zakopana i ideja o nezavisnoj Crnoj Gori, za k;oju su se minulih godina najdosljednije zalagali liberali. Ne treba gubiti iz vida da je Socijaldemokratska partija, jedna od clanica pobjednicke koalicije “Da zivimo bolje", takodje otvoreni pobornik crnogorske drzavne samostalnosti, kao ni to da medju novim pristalicama Mila Djukanovica i njegove Demokratske partije socijalista ima znacajan broj onih kojima ideja o suverenoj Crnoj Gori nije strana ili koji prema njoj gaje ambivalentan odnos. Nesto slicno se moze kazati i za dio pristalica Kilibardine Narodne stranke, takodje clanice pobjednicke koalicije. Unutar te koalicije, naravno, preovladjuje iskrena projugoslovenska orijentacija, ali je pitanje koliko bi mogao biti vijek trajanja takve orijentacije ako u Srbiji predugo ostanu na vlasti politicke snage koje nemaju afiniteta za ravnopravnu poziciju Crne Gore unutar zajednicke drzave, odnosno za demokratizaciju odnosa u toj drzavi i njeno otvaranje prema evropskom i svjetskom okruzenju.

Po svemu sudeci, predsjednik Djukanovic i nova crnogorska koaliciona vlada nemaju namjeru da vuku poteze u pravcu izdvajanja Crne Gore iz federacije, ali to ne znaci da ce biti spremni i da sprjecavaju raspad Jugoslavije po svaku sijenu. Po cijenu, recimo, sopstvenog povlacenja sa vlasti. Obezbijedivsi apsolutnu premoc u crnogorskom parlamentu, Djukanovicev proreformski blok je sada u prilici da formira stabilnu vladu i posveti se realizaciji onoga sto je obecao kroz vlastiti naziv - “Da zivimo bolje". Bio bi to kudikamo jednostavniji zadatak kada bi Crna Gora bila samostalna drzava i kada bi unutrasnja politicka stabilnost zavisila pretezno od nje same. Posto to sada nije slucaj, efekti ubjedljive pobjede zdruzenih proreformskih snaga bice znacajno limitirani ponasanjem jugoslovenskog predsjednika Slobodana Milosevica i njemu protivustavno podredjene savezne izvrsne vlasti. Svijest o tome limitu namece pobjednicima u Crnoj Gori imperativnost jos jedne pobjede nad Milosevicem, ali ovog puta u Srbiji i Jugoslaviji. No, to ne izgleda nimalo jednostavno kada u samoj Srbiji na vidiku jos nema snaga koje bi mogle sadejstvovati, i kada postoji ocita namjera da se osujeti bilo kakav uticaj antimilosevicevaca iz Crne Gore na saveznu vladu.

Bilo bi neprirodno i ravno politickom samoubistvu kada bi, nakon uvjerljive pobjede na parlamentarnim izborima u Crnoj Gori, novouspostavljena republicka vlast dozvolila da joj Milosevic, uz pomoc porazenog Bulatovica, “kroji kapu" u Beogradu. Porazenima je, medjutim, jedino preostalo da na saveznom nivou kompenziraju svoje gubitke u Crnoj Gori ili da pristanu na kompromis. Problem je, medjutim, u tome sto bi eventualni kompromis (koji bi podrazumijevao da neko od Djukanovicevih reformista bude savezni premijer i daje osnovni ton politici Savezne vlade) za Bulatovica, a pogotovo za Milosevica, bio samo drugo ime za konacan poraz, koji bi bilo sve teze odgadjati.

Sa koje god strane da se problem posmatra, on izgleda podjednako komplikovan i skoro nerjesiv na logican nacin. Upravo zbog toga nakon crnogorskih izbora nije izgledno da ce politicka kriza u Crnoj Gori i zajednickoj drzavi jenjavati. Izglednije je da ce ona biti produbljena, pa ma kuda to dalje vodilo. A moze, pored ostalog, da vodi ili onoj posljednjoj pobjedi, koju je najavio Djukanovic; pobjedi demokratije u Jugoslaviji ili raspadu srpsko-crnogorske federacije. Ovo prvo je skoro nezamislivo bez potpunog poraza Slobodana Milosevica i politickih snaga u Srbiji koje on personifikuje, dok je ovo drugo upravo zamislivo ako Milosevic ostane ono sto jeste i tu gdje je sada.