47. VENECIJANSKO BIJENALE

Jasmina Cubrilo
specijalni izvestac "Nase Borbe" iz Venecije

Holandski i belgijski istoricari umetnosti i kriticri Rudi H. Fuchs i Jan Hoet pripremili su izlozbu pod nazivom Umetnost XX veka, Flamansko i holandsko slikarstvo od Van Gogha, Ensora, Magrittea, Mondriana do savremenih umetnika, trenutno postavljena u Palazzo Grassi u Veneciji.

Radi se o jednoj ozbiljno koncipiranoj i kriticki selektivnoj studiji koja umetnickom materijalu XX veka Holandije i Belgije prilazi sa stanovista prepoznavanja i oznacavanja osnovnih problema i njihovog dovodjenja u vezu s problemima kojima su se bavili stari nizozemski majstori XV, XVI i XVII veka. Obicno u ovakvoj vrsti istrazivanja traze se konstante i opsta mesta tipicna za predmet proucavanja. U ovom slucaju, one se prepoznaju u likovnim problemima koji su od renesanse na putu ka i kroz XX vek bili predmet transformacija ili, pak, u motivima i temama koje su mogle da imaju moralizatorski, dakle realistican karakter, ali i fantastican koji je polaziste za svoj vizuelni identitet u krajnjem ishodu nalazio u ugledanju na realan svet stvari. Stoga, cela izlozba zapocinje sa minuciozno uradjenim Portretom mladog naucnika Jana van Scorela iz 1531, s jedne, i fantasticno-teatralnom predstavom Sodome i Gomore u plamenu Joachima Patinira iz XVI veka, s druge strane. Zapravo, ova dva pristupa autori postavke prepoznali su kao dva osnovna pravca, dva najsira okvira, razlicite karaktere, u kojima se moze sagledavati holandsko-flamanska umetnost uopste.

U tom kontekstu suprotstavljeni su portreti Ensora i Van Gogha, kao primer gizdavog, aristokratskog, elegantnog slikarstva u prvom slucaju i, u drugom, kao primer trazenja istinite predstave prirode; ili simbolizam s pocetka ovog veka sa svojim misticnim tonovima i artificijelnoscu (Toorop, rani Mondrian) naspram Van Gogha (opet) i njegovoj ceznji ka razotkrivanju sustine sveta. Kao krajnje konsekvence ova dva toka mogli bi se prepoznati s jedne strane Mondrianov neoplasticni zahtev proizasao iz tradicije opsesivnog i minucioznog predstavljanja, kao dijalekticka nuznost jednog procesa i, s druge, iz bogate fantazije srednjeg i perioda njegovog prelaska u novi vek Magrittov i/ili Delveauxov nadrealizam, Kochov i/ili Willinkov magicni realizam, Westworkov realizam koji obmanjuje kako su autori nazvali, pa cak, sto da ne, i Broodersov koncept koji obmanjuje. No, teza se moze postaviti i razvijati u suprotnom smeru, sto samo ukazuje na kompleksnost odnosa tradicionalno-savremeno.

Pored ovih generalnih putanja kretanja i sagledavanja holandskog i belgijskog slikarstva ovog veka, Fuchs i Hoet su ukazali na manje opste i isto tako vazne veze, vise vezane za cisto likovne probleme i aspekte. Postujuci formalni princip, kompoziciona shema van Ruisdaelovog pejzaza iz oko 1660. prepoznaje se u Mondrianovim Kompozicijama, belom povrsinom Ada Dekkersa iz 1968. Dibetsovo konstantno bavljenje perspektivom koja obmanjuje ogleda se u tradiciji Sanredamovih slikanih katedrala u XVII veku.

Ovde je ukazano samo na neke fragmente, istrgnute iz njihovog prirodnog okruzenja, posto oni i jesu uznemirujuci detalji koji prekidaju nit pripovedaca i cine da istorija ne bude dosadan skup sistematizovanih i kodifikovanih izjava/definicija, nekrofilna aktivnost, vec ziva materija i uvek u dijalogu sa ovim Sada.