Bitka za Beograd

Kada jednom gradu unistite i oskrnavite njegove istorijske i urbane simbole i druga znamenja, kada mu izmenite arhitektonski lik i urbanu fizionomiju, onda u isto vreme menjate duh, psihu i ponasanje njegovih gradjana a da toga niste ni svesni

Pise: Slobodan Mihailovic

Skordisci su osnovali svoj grad Singidunum na jednoj od cetiri rajskih reka (Eufrat, Tigris, Nil i Dunav) i na Dunavu izabrali najlepsi polozaj na uscu Save u Dunav, mesto i polozaj koji su omogucavali da se na njemu izgradi "rajski grad". A sta smo mi, njegovi stanovnici dvadesetog veka ucinili od tog grada. Svedoci smo danas velike arhitektonske i urbanisticke drame koja se odigrava od Banovog brda do Dorcola i od Banjice do obala Save. I sta sad uraditi posto smo unistavali arhitektonsku i urbanu fizionomiju tog istog grada, prestonice drzave? Hoce li zaista u najskorijoj buducnosti svaka druga kuca u gradu biti mastovito preuredjena u rostiljnicu, a Beograd postati zivopisna turisticka atrakcija Evrope rostiljopolis u GRILLAND-u?

Tokom proteklih pedeset godina su unistavani istorijski tragovi postojanja ovog grada, brisani tragovi o istorijskoj svesti njegovih gradjana, uklanjani simboli na kojima je ta istorijska svest izgradjivana. I sta upravo danas predstavlja taj isti grad, razbastinjen, sa bezlicnim trgovima i ulicama ukrasenim bezbrojnim kioscima, sa besmisleno postavljenim ogromnim reklamnim panoima na raskrsnicama, sa isaranim prevoznim sredstvima u stilu nekakvih reklama, bez mere i prefinjenosti, grad kome su dostojanstvo i izgled prestonice oskrnavljeni na taj nacin.

Pogledajmo na sta danas lici najuzi centar grada, Terazije, bez svog vodoskoka; dvorski park bez svoje fontane izmedju dvorskih palata, Narodna skupstina bez svoje ograde i grbova na jarbolima, razrusen trg Slavija u svojevrsnom urbanistickom haosu; pogledajmo te pendzere mode od Slavije do Cvetnog trga, pa taj izgradjeni haos opste arhitekture na Auto-komandi i na Banovom brdu, ili urbani spektakli koji se ukazuju oko zeleznicke stanice, ispred Bitef teatra i na Zelenom vencu, pa taj nazovi park na Terazijskoj terasi umesto ostvarenog Trokadera ili Spanskog trga na njoj itd.

Kada jednom gradu unistite i oskrnavite njegove istorijske i urbane simbole i druga znamenja, kada mu izmenite arhitektonski lik i urbanu fizionomiju, onda u isto vreme menjate duh, psihu i ponasanje njegovih gradjana a da toga niste ni svesni.

Grad je velika arhitektonska tvorevina i ona je vidljiva u svakom zdanju i spomeniku pojedinacno, od kojih svaki predstavlja osobenost po sebi. Oni su kao datumi, a bez njih, to jest ono sto je stvoreno pre i ono sto je stvoreno posle, ne bi se mogla obeleziti istorija grada, razvoj njegove civilizacije i kulture.

Ta gradska arhitektonska umetnost, stvarana tokom njegove istorije, jeste sloboda neprekidnog stvaralackog traganja a sama njegova arhitektura je u stvari stalna scena javnih dogadjaja, puna osecanja ljudskih zbivanja, licnih tragedija generacija, starih i novih dogadjanja.

I upravo zbog te stalne borbe i stalnog rusenja njegovih znamenja, koje je Beograd tokom svoje istorije prezivljavao a i danas dozivljava, njegovi gradjani i predstavnci kulturnog zivota, moraju postovati njegov istorijski kult, da sve ono sto je unisteno i oskrnavljeno ratom ili sticajem nekih drugih okolnosti, mora biti obnovljeno, kao sto je to ucinjeno sa Varsavom, Petersburgom, Koventrijem i sa tolikim nemackim gradovima, jer samo tako se moze iskazati svest a istovremeno ne priznati duhovni poraz jedne politikom ponizene nacije, dakle i svest o znacaju sopstvene istorijske proslosti.

Nasem glavnom gradu mora se vratiti njegov autenticni unisteni urbani lik i arhitektonsku fizionomiju, jer samo tako je moguc povratak gradjanskoj kulturi i gradjanskom nacinu zivota.

Recimo: obnovimo svim gradskim prevoznim sredstvima njihovu autenticnu prepoznatljivu boju, oslobodimo ih tog reklamnog sarenila izvedenog bez svakog ukusa i merila, uklonimo te stotine kioska raznih oblika i velicina, svedimo njihov broj na razumnu meru i odgovarajuca mesta. Obnovimo fasade svih tih starih predratnih zdanja kojima su njihovi stvaraoci, veliki majstori profesije, ugradili karakter i duh evropske civilizacije i kulture. Imajmo bar malo postovanja prema tom starom istorijskom Beogradu, jer on je jedini jos preostali dokaz da ipak pripadamo evropskoj civilizaciji i kulturi, ma koliko neki zeleli da nas od te iste civilizacije i kulture odvoje.

To bi bio prvi iskorak sa puta opsteg naseg posrtanja na polju kulture kojim smo se odavno uputili u civilizacijski besmisao. Samo jedan sredjen grad, kojem je vracen njegov istorijski autentican urbani lik i arhitektonska fizionomija, jeste pravi temelj na kojem se moze graditi futuristicki deo grada - europolis.

Preko izgradjenog rostiljopolisa se nikada ne moze stici do tog tako zeljenog cilja. Da li smo odgovorni pred sobom samim i pred svetskom civilizacijom?

Francuzi su, zahvaljujuci predsedniku De Golu, najpre obnovili svoj stari istorijski Pariz pa tek onda pristupili gradjenju futuristickog dela grada na Defansu. Poznate su njegove reci izgovorene tom prilikom: ko ne poznaje i ne postuje proslost i istoriju svoga grada ne moze graditi njegovu buducnost.

(Autor je arhitekta iz Beograda)