utorak, 13. januar 1998.

CRKVE - VERSKE ZAJEDNICE U JUZNOSLOVENSKIM NOVOSTVORENIM DRZAVAMA (2)

Ustavi evropski - praksa balkanska

U svim najvisim zakonima novostvorenih drzava garantuje se sloboda veroispovesti. U nekima je, pak, ostalo premalo pripadnika drugih vera, a samim tim je odredjen njihov status u praksi

Pise: Ejub Stitkovac

Duhovno-politicka "tampon zona": Episkop
Vasilije izmedju Biljane Plavsic i Momcila Krajisnika

Ustavi novostvorenih drzava na prostorima bivse Jugoslavije, sto se tice garantovanja vjerskih sloboda, na istom su nivou kao i u najrazvijenijim zemljama. S te strane gledano, svaki prigovor bi mogao zvucati kao zlonamjeran. Pri tome treba imati u vidu da je malo ustava u svijetu koji ne odisu demokratijom i pravima na slobodno ispoljavanje vjerskih osjecanja i politickih stavova. Juznoslovenski prostori su po tome, bar na papiru, dio Evrope. Doduse, u Memorandumu Svetog arhijerejskog sabora (maj.1992) stoji, izmedju ostalog, da je Srbija “bila Evropa i pre Zapadne Evrope". Takvo misljenje se uveliko poklapa sa onim sto govore, na malo drugaciji nacin, vodece politicke licnosti u Beogradu.

U Ustavu SRJ, koga mnogi nazivaju “zabljackim", kratko je definisan odnos drzave prema vjeri: “Jamci se sloboda verovanja, javnog ili privatnog ispovedanja vere i vrsenje verskih obreda. Niko nije duzan da se izjasnjava o svom verskom uverenju". (clan 43)

Pravnici iz nekoliko manjinskih vjerskih zajednica tvrde da se u tumacenju ovog clana Ustava, ipak, favorizuju tri tradicionalne religije: jevrejstvo, hriscanstvo i islam.

I u slovenackom Ustavu formulacija je kratka: “Verske zajednice su odvojene od drzave. Verske zajednice su ravnopravne; njihovo delovanje je slobodno". (clan 7)

Makedonci su nasli za potrebno da decidirano spomenu svoju Crkvu: “Garantuje se sloboda veroispovesti. Garantuje se slobodno i javno, pojedinacno ili u zajednici sa drugima, izrazavanje vere. Mekedonska pravoslavna crkva, druge verske zajednice i religiozne grupe odvojene su od drzave i jednake pred zakonom. Makedonska pravoslavna crkva, druge verske zajednice i religiozne grupe su slobodne u osnivanju verskih ucilista i socijalnih dobrotvornih ustanova u postupku predvidjenom zakonom". (clan 19) Zanimljivo je da se jedino u Ustavu ove drzave spominju “religiozne grupe", sto se moze siroko tumaciti. Neki od makedonskih pravnika tvrde da je takva formulacija adekvatna tamosnjem podneblju, izmedju ostalog, zbog postojanja vise derviskih (misticnih) redova i vjerskih pokreta, koji se u drugim dijelovima bivse Jugoslavije cesto nazivaju “sektama". (Nastavlja se)

“Simfonija" Crkve i drzave

Republika Srpska je svojevrsni eksperiment stvaranja “simfonije" Crkve i drzave. Iako u Ustavu izricito ne stoji da je pravoslavlje drzavna vjera, sto tvrde i zvanicnici, izmedju redova to se lako moze uociti:

“Jamci se sloboda veroispovesti. Verske zajednice su jednake pred zakonom, slobodne u vrsenju verskih poslova i verskih obreda, mogu osnivati verske skole i izvoditi versku nastavu u svim skolama svih stepena obrazovanja, baviti se privrednim i drugim delatnostima, primati poklone, stvarati zaduzbine i njima upravljati, u skladu sa zakonom.

Srpska pravoslavna crkva je crkva srpskog naroda i drugih naroda pravoslavne vere. Drzava materijalno pomaze pravoslavnu crkvu, saradjuje s njom u svim oblastima, a narocito na cuvanju, negovanju i razijanju kulturnih, tradicionalnih i drugih duhovnih vrednosti". (clan 28)

Posaljite nam vas komentar! Izbor vasih reagovanja i misljenja objavljujemo.
© 1997 Yurope & ,,Nasa Borba" / Sva prava zadrzana /