Na pomolu rasprava o tzv. vojnoj sukcesiji

Ukupna vrednost imovine JNA, prema slobodnijim procenama, iznosi oko 50 milijardi americkih dolara

Vladimir Jovanovic

Rasprava o diobnom bilansu rahmetli SFRJ mogla bi da obuhvati i imovinu Jugoslovenske narodne armije. Takav zakljucak proizlazi iz upornih najava predsjednika hrvatske komisije za sukcesiju Boze Marendica koji precizira potrazivanja. Na taj bi nacin Vojska Jugoslavije morala Hrvatskoj vojsci da preda srazmjerno velike kolicine najmodernijeg oklopnog, avionskog i helikopterskog naoruzanja.

Oslonac za hrvatska potrazivanja nalazi se u Ustavu iz 1974. godine, odnosno zakonskim rjesenjima proisteklim iz njega. Clan 99. Zakona o opstenarodnoj odbrani definise JNA kao “zajednicku oruzanu silu svih naroda i narodnosti Jugoslavije i svih radnih ljudi i gradjana". Pored JNA, oruzane snage SFRJ cinila je i Teritorijalna odbrana, koja se finansirala iskljucivo iz republickih i pokrajinskih budzeta. JNA, medjutim, predstavlja glavnu stavku saveznog budzeta od 1946. pa sve do 1991. godine, iako sada ne postoje parametri po kojima bi bilo moguce utvrditi volumen ulozenog novca za potrebe odbrane bivse drzave za svaku republiku i pokrajinu ponaosob.

To ni izbliza nije jedini problem eventualne vojne sukcesije. Prvi i osnovni ima pravno-politicku dimenziju i odnosi se na pitanje drzavnog kontinuiteta SR Jugoslavije sa SFRJ. Takav kontinuitet nuzno se preslikava i na kontinuitet JNA s Vojskom Jugoslavije, koji je u materijalno-tehnickom smislu neosporan. Badinterova komisija je krajem 1991. godine dosla do zakljucka da se SFRJ kao drzava raspala, te da su sve novonastale drzave ravnopravni nasljednici ex-jugoslovenskog kontinuiteta. Iako njen zakljucak nema obavezujuci karakter u sporu oko integralne sukcesije bivse SFRJ, on igra ulogu u svim pitanjima ovog svojevrsnog ostavinskog postupka. JNA je godinu dana nakon proglasenja nezavisnosti Slovenije i Hrvatske nadzivjela fakticku smrt svoje drzave, supstituisuci se u Vojsku Jugoslavije tek juna 1992. godine. Istina, uoci tzv. vukovarske operacije, ona je oktobra 1991. izvrsila prvo pokrstavanje napustajuci petokraku kao sluzbeni simbol i samoimenujuci se u Jugoslovensku armiju, bez onog “narodna".

Sticajem poznatih okolnosti JNA/JA/VJ je dio svoga naoruzanja, kao i oficirskog kadra, usmjerila na stvaranje dvije nove srpske armije - Vojske Srpske Krajine i Vojske Republike Srpske, sto je svojevremeno cesto s ponosom isticano od strane beogradskih vojnih zvanicnika. Jedna od tih vojski sada je zbrisana s lica zemlje, dok je druga u prilicno ocajnom stanju. Ipak, gro efektiva ostao je koncentrisan u Srbiji i Crnoj Gori, pa se hrvatski zahtjevi za sukcesijom odnose iskljucivo na naoruzanje Vojske Jugoslavije. Posljednje sluzbene podatke o naoruzanju JNA iznio je sredinom 1992. godine tadasnji predsjednik SRJ Dobrica Cosic u Saveznoj skupstini. Prema tim podacima, armijski inventar je glasio: 1.850 tenkova, 2.000 oklopnih vozila, 84 ratna broda, 590 razlicitih vazduhoplova, uz 110.000 vojnika i 79.000 starjesina u aktivnom sastavu, 510.000 rezervista i 1.500.000 pripadnika teritorijalnih odbrana.

Medjutim, osim naoruzanja, armijska imovina se sastojala i od zgrada kasarni, karaula, skladista i isturenih komandnih mjesta, poligona, vojnih skola i vojnih bolnica, vojnih fabrika i vojnih stanova, aerodroma i heliodroma, luka i sidrista, radarskih postrojenja te objekata vojnog turizma cesto visoke kategorije, kao i imovine koja se nalazila u svim ovim objektima.

Ukupna vrijednost imovine JNA, prema slobodnijim procjenama iznosi oko 50 milijardi americkih dolara. Sloveniji, Hrvatskoj, Makedoniji i Federaciji BiH ostala je sva tamosnja nepokretna imovina i ona mozda nece biti predmet spora, posto je slicna imovina ostala na teritoriji SRJ i Republike Srpske. Dio naoruzanja osamostaljene republike su onomad dobile preko svojih teritorijalnih odbrana, a dio u sukobima sa JNA i srpskim ustanicima. Slovenija je razoruzala neke granicne i inzenjerijske jedinice JNA u Skofjoj Loki, Dravogradu i drugdje, a neke prilikom njihovog povlacenja iz Slovenije. Snage Vlade u Sarajevu su djelimicno razoruzale manje sastave Tuzlanskog korpusa i pojedine garnizone u centralnoj Bosni i Cazinskoj krajini. Makedonija je bila prinudjena da potpise ugovor o mirnom povlacenju JNA sa svoje teritorije, uz uslov da ne polaze u buducnosti pravo na armijsku imovinu!

Hrvatska je uoci ratnih sukoba raspolagala samo s nekoliko magacina svoje TO, nakon sto je JNA aprila 1990. izvrsila konfiskaciju. Do vecih kolicina naoruzanja dosla je uvozom iz inostranstva, a zatim blokiranjem i razoruzanjem izolovanih jedinica JNA.

Iako su hrvatske oruzane snage sprijecile evakuaciju najveceg elektronsko-prislusnog centra JNA Velike Bune kraj Zagreba, zatim Mornarickog instituta, fabrike tenkova “Djuro Djakovic" iz Slavonskog Broda, poligona “C" kod Osijeka, komandnog centra za vodjenje pomorskih operacija na Jadranu, Zrnovnice kraj Splita, te najmodernijeg ratnog broda s navoza u brodogradilistu Kraljevica, ipak nijesu uspele da sprijece prelivanje najveceg dijela efektiva Pete armijske oblasti na teritoriju Krajine, zatim evakuaciju i posljednjeg borbenog vazduhoplova na tzv. srpske aerodrome, niti evakuaciju Vazduhoplovnog remontnog zavoda iz Zagreba, kao ni uplovljavanje vecine plovila Ratne mornarice u Boku kotorsku.

Glavni hrvatski “zgoditak" desio se sredinom 1995. za vrijeme napada na Krajinu, kada je zaplijenjeno gotovo cjelokupno naoruzanje i oprema cak cetiri srpska korpusa - Kninskog, Lickog, Kordunskog i Banijskog. Tada su zaplijenjena i skladista Sveti Roko, Cerkezovac, Zeljava, Samarice, pa relejni centri Peljesevac i Celavac... Da li su dugovi po oruzju time namireni?

Diplomatija se sada javlja kao nastavak ratne prakse drugim sredstvima. Nakon sto je Sud u Zadru osudio aktuelnog nacelnika GS VJ na 20 godina robije u odsustvu, Hrvatska ima namjeru da do kraja izravna ostavinska i druga dugovanja. A dio slicnih dugova obuhvata i zemlje koje su uvozile naoruzanje iz SFRJ, ali su potrazivanja ostala nenaplacena uslijed rata i zamrzavanja finansijskih racuna bivse drzave.

Istorija medjunarodnih odnosa poznaje samo jedan naizgled slican primjer tzv. vojne sukcesije, kada su Italija i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca na ime ratnog plijena razgrabile jadransku flotu Austro- Ugarske, koja je 1918. zvanicno kapitulirala. Ovdje, medjutim, navodno postoje dileme ko je uopste bio u ratu, s obzirom na poznati stav da “Srbija nije u ratu", ali da su trupe JNA bile angazovane na frontovima od Dubrovnika do Zadra, Papuka i Vukovara, pod nesumnjivom komandom politickog staba u Beogradu.

Zbog toga pitanje namirivanja eventualnih racuna u broju tenkova, aviona ili helikoptera prevazilazi knjigovodstveni okvir. Ukolio Vojska Jugoslavije bude prinudjena da izruci Hrvatskoj vojsci bilo kakvo naoruzanje ili barem izvjesni novcani ekvivalent s deviznih racuna JNA u inostranstvu (firme “Jugoimport" i “Genex"), bio bi to vise nego simbolicni krah politike zvanicne srpsko-crnogorske koalicije. Koja bi time priznala postojanje agresije na Hrvatsku, cak s varijantom da kontingenti naoruzanja budu prva rata moguce ratne odstete.