Antibirokratska revolucija antibirokratske revolucije

“Sovenokomunizam" nije jedino proizvod nametanja licnosti Slobodana Milosevica po sebi, uz onaj stalno otvoreni konkurs za nove srpske vodje, vec proizvod jedne psihologije strasti srpskih masa koje su stalno u nadi da su gotovo pred otkricem svoga vlastitog nebeskog statusa

Pise: Slobodan Inic

Iskoriscavanje strasti srpskih masa nije neko posebno otkrice Miloseviceve politicke “antibirokratske revolucije" nakon poznate Osme sjednice od cijeg odrzavanja je vec prosla citava decenija. Jos otkako su turske posade nizama napustile Beograd poslije dogadjaja kod Cukur-cesme i bombardovanja grada 1862. godine populizam je, pored monarhocida, bitna konstanta svake vlasti u Srbiji.

Cak i oni, kojima je “gomilasto" ponasanje srpskih masa islo u prilog s obzirom na njihove raznorazne vlastodrzacke namjere, plasili su se kakve velike nesrece usljed toga. Taj strah od srpske gomile mozda je najbolje svojevremeno izrazio Garasanin, prema zapisima Koste Hristica: “Pri svem tom, mi smo strahovali da nasa svetina ne ucini kakve istupe, jer kod nje cesto strast nadvlada najrazumnije razloge i time, pri najboljoj nameri, prinese najvecu nesrecu opstoj stvari".

Valjanje gomile sa svim njenim bucnim usklicima, silovitim prijetnjama i neumjerenim obozavanjima onemogucilo je u istorijskom pogledu demokratsku institucionalizaciju politike i politickih procesa u novooslobodjenoj Srbiji. Tadasnja Srbija patila je vidno od tri izrazite boljke: olakog navracanja na pobune, ’ajdukovanje i politicki terorizam, ne malog broja posjeta deputacija vladaru iz raznih krajeva zemlje u znak lojalnosti i krize “formalnih" politickih ustanova.

Ta je tradicija kasnije nastavljena u prvoj i drugoj Jugoslaviji. Prva Jugoslavija je stvorena aklamacijama o ujedinjenju koja su izrazavala razna narodna vijeca da bi vec egzistentno “zapela" na prvom koraku kod Konstituante 1921. godine. Kasnije, zemljom su harali razliciti populisticki pokreti, u znak podrske Aleksandru Karadjordjevicu, kao Udruzenje boraca Jugoslavije, Jugoslovenska akcija i Jugoslovenski narodni pokret Zbor na polufasistickim osnovama.

Stojadinovic ce 1937. godine sa pozicije predsjednika vlade organizovati vlastite grupe “zelenih kosulja" po ugledu na one vec poznate fasisticke pokrete “smedjih" i “crnih kosulja" u Njemackoj i Italiji. Ali, i sam sukob SPC sa Stojadinovicem povodom Konkordata imao je populisticki karakter. Slicno je bilo i 27. marta kada su mase opet preplavile ulice Beograda i drugih gradova zemlje povodom potpisivanja pakta sa silama Osovine.

U drugoj Jugoslaviji populizam se preselio na ljevicu ciji je najorganizovaniji izraz bila KaPe. I marsal Tito vladao je manje-vise zemljom za citavo vrijeme svoga zivota, na - populisticki nacin. Svoje je politicke protivnike, najprije one preostale gradjanske politicare, obarao ulicnim harangama, prozivanjem na masovnim mitinzima i skojevskim “hulinganstvom" uz odusevljenu podrsku narodnih masa.

Poslije je bilo dovoljno da za one druge kaze na nekom skupu: “Oni me ne slusaju..." ili da ih opomene u svojim poznatim pismima cjelokupnom clanstvu Partije pa da takvi ostanu bez daha u brizi za svoj dalji politicki opstanak. Populisticki bic bio je strasno oruzje u rukama kom. partijske ljevice koja se vremenom sve vise zaplitala u sukob izmedju neostvarenih revolucionarnih ideala nemoci da zemlji pruzi “obican, miran zivot".

Populisticka kultura pobuna prenosila se sa koljena na koljeno. Vec prva posljeratna generacija mladih, stasala za univerzitetski studij, pobunila se masovno poznate 1968. godine. Ne zato sto su oni mislili da bi trebalo mjenjati taj sistem nego sto su trazili svoje mjesto u njemu. Time nastojim ukazati na prvu karakteristiku srpske gomile bez obzira na njeno generacijsko koljeno i starosnu dob: ona, zapravo, tezi da postojece stanje bude konzervirano.

Pa ipak, niko nije tako masovno i tako histericno pokrenuo srpske mase kao Slobodan Milosevic poslije 1987. godine. Srbijom je tekla bujica “moravskog" naroda na nacin “antibirokratske revolucije". Dosta je onih, reci ce jednom srpski vodja, od kojih “citav narod boli glava". Zato su mnogi Srbi poslije toga ostali i bukvalno bez glave. Tu nalazimo drugu karakteristiku “povijanja" srpske gomile: njenu potrebu za vlastitim znacenjem koja se projektuje kroz obozavanu licnost. Onoliko koliko je Milosevic bio narodna parola, lozinka i neka vrsta samana toliko je bilo dokaza da se “srpstvo" naslo u nekoj vrsti srednjovjekovnog nazadovanja.

Populizam nije samo promasen odgovor na potrebu moderne politicke institucionalizacije ili odbacivanje svakog takvog pokusaja. Taj je masovni fenomen, istovremeno, i u sukobu sa zakonima ekonomije. Tacnije receno, on rezidualno dolazi iz zaostajanja zemlje u formativnom, drustvno-ekonomskom pogledu. Ovdje se otkriva treca znacajka srpskog populizma kao teznja da se privreda shvata i odrzi kao drzavna grana.

Porijeklo tom fatalnom paradoksu da sila tolikog broja ljudi i zena neumorno trazi Jednog samo zato da bi mu se klanjala, divila i obozavala ga katastrofalno pogorsavajuci bas iz tog razloga svoj prethodni nivo uslova rada i zivota stalno odrzava srpsku gomilu na njenom pokretnom “povijanju". Na tom planu srpska se opozicija samo nadovezuje na tradiciju stalne teznje ka otkricu novog vodje koji ce dati druge direkcije bezobalnog lutanja samo, ovaj put, u potpuno drugom pravcu!

To je cetvrta karakteristika ponasanja srpske gomile - kontinuirano ocekivanje nekog drugog vodje kome se valja opet pokoravati i pokoriti. Nista na samoj stvari ne menja cinjenica da ce i taj put slijediti opet jedna nova nacionalna i socijalna katastrofa.

Kao sto je Rajh smatrao da se uspon nacionalsocijalizma u Njemackoj ne moze objasniti samo Hitlerom ili njegovom “voljom za moc" koliko jednim “psihickim stanjem" njemacke nacije, ni srpski “sovenokomunizam" nije jedino proizvod nametanja licnosti Slobodana Milosevica po sebi, uz onaj stalno otvoreni konkurs za nove srpske vodje, vec proizvod jedne psihologije strasti srpskih masa koje su stalno u nadi, gotovo sto i pedeset godina, da su gotovo pred otkricem svoga vlastitog nebeskog statusa.

Ta vrsta populizma izraz je jedne dublje duhovne i materijalne nemoci srpskog naroda, ali je i odgovor na to stanje psihologije ovog naroda. Kao stalno kruzenje istog...

Sada smo opet pred prijetnjama izazova novih populistickih “povijanja" u Crnoj Gori. To je u neku ruku novina, u opisanom populistickom ponasanju kod Srba kome je tesko naci primjera drugdje: da danasnji sef drzave sprema, po svojoj normalnoj sutrasnjoj demokratsko-izbornoj smjeni, rusenje te iste vlasti ciji je bio najvisi formalni izraz gotovo da je za ne vjerovati. Samo, to mu sada valjda dodje kao antibirokratska revolucija “antibirokratske revolucije".