FEST 98 - CETVRTI DAN

Rutinska uopstavanja: "Sedam godina na Tibetu" Bred Pit

Razapet izmedju gledalackog ushicenja i razocarenja, cetvrti dan FEST-a 98 je definitivno potvrdio sve pozitivne utiske koje smo vec pripisali aktuelnom izdanju ove manifestacije. Dobar poslovni saldo i jos bolja atmosfera su - medjutim - tek jedna, vrlo bitna i, ipak, manja strana glomaznog festivalskog kolaca, dok ce sami filmovi - kao i obicno - odbraniti i uzdici ili ugroziti i narusiti onu drugu i neuporedivo znacajniju: repertoarsku. Upravo zbog toga jucerasnji program u velikoj dvorani Centra “Sava" mogao bi se tretirati i kao uzorak koji objasnjava nadredjenu celinu, jer je istovremeno doneo susret i sa starim i proverenim festivalskim favoritima kakvi su Vudi Alen i Zan-Zak, ali i s manje poznatim stvaraocima poput Antonije Bird i Liona Gasta.

Zanrovski i stilski, pomenuta dnevna ponuda je - takodje - protekla u znaku osetnih razlicitosti i iznenadjenja, zatvorivsi siroku paletu izmedju tradicionalisticki sklopljenog dugometraznog dokumentarca kakav je film “Kraljevi ringa" preko tipicno holivudski ispeglanog, egzoticnog spektakla “Sedam godina u Tibetu" i engleske varijante savremenog krimica vidjene u ostvarenju “Faca", pa sve do pretencioznog, postmodernistickog mjuzikla “Svi kazu: volim te". Ovakva repertoarska disperzivnost je, naravno, kvalitet koji ponovo svedoci o razloznoj i dalekovidoj strategiji tima koji je srocio FEST 98, a ukoliko kvalitativni vrhunci tog izdvojenog programskog segmenta budu prihvaceni kao indikacija za poteze koje ce novi savet tek povuci u buducnosti, onda cemo i naredne festivale iscekivati u optimistickijem raspolozenju.

Hendikepiran, ne samo, skromnim budzetom ili zanrovskom pripadnoscu, nego i odabranom temom s jedne, ali i poslovicnom nezainteresovanoscu globalnog auditorijuma za bioskopske dokumentarce s druge strane, film “Kraljevi ringa" americkog reditelja Liona Gasta je - bas kao sto se prema najavama i moglo ocekivati - prilicno lako i nadmocno je osvojio sam vrh dosadasnjeg toka FEST-a 98. Narativno koncentrisan na legendarni bokserski okrsaj izmedju Alija i Formana koji se daleke 1974. odigrao u Kinsasi, ovaj film je nakon 22 godine konacno doziveo sopstvenu premijeru i nepogresivo demonstrirao sve zaboravljene moci teorije i prakse pravog kinematografskog dokumentarizma.

Formalno, “Kraljevi ringa" hotimicno i pametno forsiraju krajnje konvencionalan i arhaican pripovedni model, odnosno oblik koji najvise lici na onaj koji tako dugo i trijumfalno zagovaraju britanski televizijski stvaraoci, usled cega je citavo ovo ostvarenje satkano kao dinamicna i zanimljiva kombinacija originalnih snimaka, arhivske gradje i intervjua sa maestralno odabranim sagovornicima. Iskusan dokumentarista kakav je Gast nije, logicno, procerdao vise od dve decenije da bi se na kraju zadovoljio obicnom sportskom ili podviznickom hronikom, vec je pricu o mecu stoleca iskoristio kao okvir unutar kog je uspeo da simultano opeva duh jednog vremena, da brizljivo analizira zivot i delo autenticne i neverovatne licnosti kakva je nesumljivo Muhamed Ali, ali i da - preko i povrh svega - najzad ponudi zaokruzenu i celovitu sliku o budjenju i procvatu ponosa i svesti crne Amerike.

Zrelost i - bez suvisnog preterivanja - genijalnost Gastovih vizija direktno inicira potrebu da se FEST sa jos vise entuzijazma okrene ucestalim dokumentaristickim izazovima, jer ostvarenje kakvo je “Kraljevi ringa" - kao, uostalom, i pregrst njegove recentne zanrovske sabrace - neposredno demonstrira idejnu i zanatsku slojevitost i perfekcionizam kakva se sve redje vidja u oduvek ambicioznijim igranim filmovima. Tako, recimo, nema nikakve dileme da je britanska rediteljka u usponu Antonija Bird zelela da njeno trece delo “Faca" poseduje istovetnu spregu izmedju jasne zanrovske pripadnosti i posledicnih, krupnih socijalnih, moralnih i civilizacijskih poenti. Pogresno zaustavljen negde na granici izmedju holivudskog i engleskog krimica, njen film - na zalost - bolje barata zanrovskim nego ideoloskim ili metaforickim materijalom, a doticna neuravnotezenost vremenom razgradjuje i ponistava bukvalno sve sto je naumila da postigne, ekspresno gurajuci ovo ostvarenje na festivalsku i bioskopsku marginu.

Poistovecujuci eksperiment s totalnim odsustvom inspiracije i stvarnih artistickih motiva, Vudi Alen je - prema sopstvenim recima - zamislio i izveo svoj novi rad “Svi kazu: volim te" kao revitalizovani mjuzikl koji je vise muzicka komedija koja je - u stvari - njegova varijanta crtanog filma. Ali ako, bar na papiru, takva namera deluje pomalo nezgrapno ili zbunjujuce, u samoj sali ona se svodi na puko i zamorno recikliranje njegovih sebicnih ljudskih i autorskih opsesija, transformisuci obecano zanrovsko reformatorstvo u jadnu sliku one Amerike o kojoj Alen govori i kojoj se uglavnom i obraca. Zanatski bolno nespretan i na vizuelnom, i na narativnom, ali i na muzicko-koreografskom planu, a sustinski poprilicno bezrazlozan i besmislen, ovaj film je nov Alenov neuspeli i neukusni autorski stos ili hir, dakle delo jednog nemocnog stvaraoca kome je preostalo taman onoliko valjanih i upotrebljivih ideja koliko i njegov mjuzikl ima originalno napisanih songova.

U poredjenju s Alenom, Zan-Zak Ano izgleda ipak donekle bolje razume usaglasenosti izmedju onoga o cemu svako pojedinacno filmsko delo govori i onoga sto bi, prikriveno, zapravo zelelo da kaze. Sem toga, Anoovo novo delo “Sedam godina na Tibetu" pociva i na adekvatnijem odnosu prema zanrovskoj i produkcionoj bastini na koju se oslanja, pa polemican ideoloski kontekst vlastite pripovesti uz mnogo truda rasterecuje naglasenim putopisno-vizuelnim rafinmanom, kao i postovanjem drugih principa koji stoje u temeljima “kolonijalnog" filma. Po svemu sudeci, Ano je hteo da se “Sedam godina u Tibetu" kroz istoriju cudnog prijateljstva izmedju Dalaj lame i austrijskog alpiniste i pustolova Hajnriha Harera trasformisu u dragocen zapis o duhovnom isceljenju i politickoj nepravdi, ali su ga rutinski jeftina uopstavanja i zaprepascujuci manjak uverljive emotivnosti vratili tamo gde tavore i svi prethodni moderni, holivudski, dalekoistocni epovi.

Aleksandar D. Kostic