OKRUGLI STO “NASE BORBE"

U ovom trenutku nisu definisani strateski ciljevi i opredeljenja. Odnos vladajucih partija nije odnos izmedju Srbije i Crne Gore. Nema Crna Gora mnogo pametnih, niti darovitih, niti ljudi sa kojima moze resavati probleme, ima ljudi sa kojima moze praviti probleme

Dragan Vukcevic, profesor Pravnog fakulteta

Svoje izlaganje cu poceti dogadjajima koji su se desili prije otprilike stotinak godina, u ondasnjoj carskoj Rusiji. Na politickoj sceni carske Rusije tada su bile tri znacajne opcije ili tri puta koja su se otvarala pred tim drustvom. Politicki najizgradjeniji bili su kadeti ili konstitucionalne demokrate koje je predstavljao Miljukov kao njihov najznacajniji lider, drugi dio ruske kulture ili duhovnosti predstavljali su veliki ruski filozofi cije je sigurno najznacnije ime bilo svakako Vladimir Sergejevic Solovljov. A treci su bili ondasnji socijaldemokrati koji ce se kasnije podijeliti na boljsevike i menjsevike, iako ta razlika nije bila na pocetku tako velika i ubjedljiva.

Interesantno je da je buducnost pripala onima koji su po svojoj kulturi, po svom obrazovanju, po svojoj politickoj pismenosti bili znatno ispod konstitucionalnih demokrata, a da ne govorimo o velikim ruskim filozofima. To rusko iskustvo govori da u politici buducnost pripada ne onima koji su politicki najpametniji i najobrazovaniji vec onima koji su najbolje organizovani.

Razgovor ili prihvatanje ucesca na ovom razgovoru jeste posljedica vjere da se na stvari moze uticati. U protivnom, svaki razgovor bi bio besmislen. Ja cu poceti od stava koji proizlazi iz ovog primjera koji sam naveo - da danas u Jugoslaviji, a kada govorim o Jugoslaviji mislim na ono sto se desava u Srbiji i u Crnoj Gori, postoji vise Srbija i vise Crnih Gora.

Posto govorimo o tome kuda ide Crna Gora, ja cu reci da daans u Crnoj Gori, a vi to dobro zante, postoji jedna tradicionalna da ne kazem plemenska Crna Gora, postoji neka koja bi se mogla nazvati nacionalistickom Crnom Gorom, postoji nesto sto bi se nazvalo i gradjanskom reformskom Crnom Gorom. Za sada nemamo znacajnih socioloskih istrazivanja koja bi dala dobru dijagnozu ili pokazala pravo stanje stvari i koliko su ti razliciti slojevi u Crnoj Gori i svoje jacine i svog dometa.

Druga cinjenica od koje ja polazim jeste da svi ovi dogadjaji o kojima mi danas govorimo, mogu se posmatrati u vrlo razlicitim periodima i u vrlo razlicitim rokovima. Vecina onih koji su uzeli rijec da govore govorili su o onome sto se u savremenoj istorijskoj nauci naziva dogadjajnom istorijom, o onome sto je vezano za taj najplici sloj stvarnosti, o onome sto se cesto mijenja, i sto po pravilu mozda i najjace osjecamo. Ali ispod tog sloja postoji jedan dublji, drugi sloj, sloj nekih socijalnih tokova i socijalnih strujanja i ispod njega onaj najdublji sloj i mozda najznacajniji, koji se veoma sporo mijenja, a to je sloj mentaliteta jednoga naroda.

Ovo govorim zato sto i u odnosu Srbije i Crne Gore o kojoj je bilo danas dosta rijeci, uvijek postoji pitanje - koja Crna Gora sa kojom Srbijom. I zato sasvim uzgredno to pitanje necu otvarati jer ono zasluzuje jedan poseban razgovor ovakve vrste - odnos izmedju politickih elita u Crnoj Gori i politicke elite u Srbiji, odnos vladajucih partija u jednoj i drugoj sredini nije odnos izmedju Srbije i Crne Gore.

Ono od cega polazimo i sa cime cemo se, ja se nadam, sloziti u ocjenjivanju sadasnjeg stanja jeste da je to doba krize. Doba krize je, ili se ocjenjuje, najcesce onako kao doba u kojem jedan model ponasanja, vrijednosti, normi, pa i razmisljanja srusen ili napusten, a u kojem jos pravila onog drugog nisu dovoljno usvojena. Ono sto je pitanje za mene, na koje ja jos nemam odgovor ni za sebe, a onda ga ne mogu ni drugima ponuditi, jeste pitanje da li ovo sto mi sada prezivljavamo jeste kraj jedne price ili je samo pocetak neke druge price.

Ako je doba krize u kojem mi zivimo doba tako, a cini mi se da cemo se sloziti i oko toga, onda se i sadasnje stanje moze ocijeniti kao svojevrsna raskrsnica. A raskrsnice nisu nista drugo nego cvorne tacke u razvoju jednog drustva ili jednog naroda ili vise naroda, koje se uvijek ne postavljaju, i sa kojih se moze krenuti razlicitim pravcima i razlicitim smjerovima.

U citavom tom toku veoma je bitno i kakva je osnovna tendencija u razvoju Jugoslavije. Jer, iz tog pitanja mi izvlacimo i ono sto se desava kod nas. A meni se cini da u toj ideji jugoslovenstva koja je stara mozda od kraja 18. stoljeca i koja ce svoj vrhunc dozivjeti 1918. godine, vec od te godine pocinje polako razgradjivanje same ideje. Kao da su postojala dva velika ciklusa u kome je bila jedna velika teznja ka ujedinjenju, a drugi od tog trenutka ka razdvajanju. I u tome ima odredjene logike. Jer, ako pogledate Jugoslaviju, ona se razlaze po principu po kojem je nastala. Ono sto je poslednje doslo prvo je otislo, i ono sto je bilo na samom pocetku ostalo je na kraju.

Meni se cini da ta tendencija nije zavrsena. Ali, ako se okrenemo Crnoj Gori i postavlja se osnovno pitanje sta je prioritet Crne Gore, sta je to njeno a sta je stratesko opredjeljenje? Ja cu se prvo sloziti s onima koji kazu da u ovom trenutku Crna Gora nije definisala svoje strateske ciljeve i svoja strateska opredjeljenja. Crna Gora je u traganju za time i to sto ona nije definisala svoje strateske ciljeve i svoja strateska opredjeljenja je dokaz krize u koju ulazimo.

Zato mislim da je prvi i osnovni prioritet Crne Gore razvijenost Crne Gore. Sta su uslovi za tu razvijenu Crnu Goru? Prije nego sto kazem nesto o njima, samo da iznesem neko svoje duboko uvjerenje a to je da siromasne sredine ne mogu biti po definiciji demokratske sredine. Siromasne sredine su one sredine koje zakidaju ljudima od njihovih vitalnih interesa i nema nekih visih prava kojima se moze kompenzirati ili nadoknaditi ono sto je u prvom krugu nekih prava oduzeto. Eto, iz tog razloga kazem da je osnovni prioritet Crne Gore razvijena Crna Gora.

Ono sto pokazuju dogadjaji na Balkanu kao neka istorijska konstanta, jeste da prva i osnovna stvar u resavanju sukoba, koji postoje na ovim prostorima, svijest o tome da su oni mnogo dublji nego sto je politicki vijek trajanja onih subjekata kojih ih danas rjesavaju.

Sta time hocu da kazem? Hocu da kazem da sukobi u kojima smo mi aktivni i pasivni ucesnici - nema nikog ko je nezainteresovan, samo ima onih koji su vise pozvani da ih rjesavaju i onih koji ih manje rjesavaju ili mogu da uticu na njih, na njihovo rjesavanje - jesu sukobi koji su na neki nacin strukturno postavljeni na ovom tlu i na ovom prostoru. Kada se na jednom prostoru nadje vise religija, kada se na jednom prostoru nadje vise nacija, kada su te nacije na razlicitom stepenu razvoja, i to da kazemo, onda je neminovno da je to politicki nestabilan prostor. Nije to volja jednog politickog subjekta da ga takvim napravi, nego je to objektivno data situacija. Dakle, prva i osnovna stvar je da te sukobe mi necemo rjesiti. Odnosno, mozemo ih samo rjesavati.

Druga cinjenica koja je veoma bitna u rjesavanju tih sukoba je da kada god su se ti sukobi naglo rjesavali, oni su se lose rjesavali. Dakle, drugi zakljucak, po mom ubjedjenju, je da te probleme ili te sukobe jedino postepeno mozemo rjesavati. Brzina nam se uvijek o glavu lomila. U tom postepenom rjesavanju, ja sam duboko uvjeren, da svaku glavu u Crnoj Gori, bez ozbira na njenu nacionalnu pripadnost, na njeno religiozno opredjeljenje, treba sacuvati. Nema Crna Gora mnogo niti pametnih, niti darovitih, niti ljudi sa kojima moze rjesavati probleme. Ima ljudi sa kojima moze praviti probleme, ali nema mnogo onih sa kojima moze rjesavati probleme. Eto i u tom smislu je ta postepenost kao jedan uslov rjesavanja toga.

Treca veoma vazna stvar jeste institucionalnost kao pristup u rjesavanju problema. Evo o cemu se tu radi. Ja sam zaista pristalica da se svaki problem moze jedino valjano rijestiti u institutima jednog sistema, a ne van instituta tog sistema. Kada se vratimo malo dalje u proslost, vidjet cemo da to nekad nekome odgovara a nekome ne odgovara. Ali je cinjenica da se mnogo bolje problemi rjesavaju u instituticijama jednog sistema nego van njega.

Ako se u politici zasniva vaninstitucionalno rjesavanje jednog problema, ili problema uopste, onda to znaci da smo napustili jedan institucionalni pristup a opredijelili se za jedan personalan pristup rjesavanja problema. A to znaci od slucaja do slucaja. I prema tome kako kome odgovara u datoj sredini, jer postovanje institucije ne znaci nista drugo nego postovanje pravila koja su iznad svakog pojedinca.

Sledeca stvar je u tome da ono sto je veoma tesko u zivotu nauciti, ili jedna od najtezih stvari koje covjek moze da shvati jeste da i drugi ima pravo. To znaci da pored nas moze biti neko ko razlicito od nas misli, ali koji zato sto razlicito od nas misli i nije nama uvijek protivnik, jos manje nam je neprijatelj, a ne treba nikada zbog toga da bude izdajnik.

Eto, te nijanse u razlicitom odnosu prema nekome drugome jesu ono sto mi nemamo i sto, na zalost, proizlazi iz nekih mentalnih osobenosti ljudi sa ovog prostora kada se lako potegne za teskom recju i kada se lako potegne za onim sto znaci iskljucivanje drugoga.

Ja vjerujem da sve ovo o cemu sam govorio mogu da nose ljudi koji danas izlaze iz visokoskolskih institucija sa nasih fakulteta, sa univerziteta, novi ljudi koji su mnogo manje optereceni nego mi koji sedimo za ovim stolom nekom minulom prosloscu i nekim strukturama koje su oblikovale nasu svijest, ljudi koji ako ne nadje ova drazva sredstava da ih posalje u svijet da se skoluju, da uce ono sto su pravila ponasanja, vrijednosti, sto su neke norme koje je civilizovani svijet usvojio, bojim se da ce taj svijet naci nacina da ih odvede. Ali za razliku od ove prve varijante, u ovoj drugoj varijanti oni se nikada nece vratiti.

Nastavlja se