OKRUGLI STO "NASE BORBE" - "KUDA IDE CRNA GORA", ODRZAN U PODGORICI, 6. DECEMBRA 1997. GODINE

Kriza je jos otvorena, opasna i neizvesna

Poslednjih sedam-osam meseci vodi se politika od danas do sutra, bez osmisljene strategije. Crnoj Gori potrebna moralna i materijalna obnova. Formirati predizborni koalicioni blok

Zarko Rakcevic (Socijaldemokratska partija Crne Gore)

Mi se nadamo da ce Crna Gora konacno poci putem radikalnih reformi u ekonomskom i politickom sistemu. Smatramo da je rat pocetkom devedesetih godina prekinuo proces tranzicije u Crnoj Gori. A kad kazem - nadamo se, onda ima vise razloga zbog cega izrazavam tu obazrivost. Jedan od razloga je, svakako, nesto sto bi se moglo nazvati antireformskim kontinuitetom vlasti u Crnoj Gori. Dakle, ako se osvrnemo u proteklih sedam-osam godina, mozemo pogledati da je odnos prema svim onim zagovornicima radikalnih reformi u ekonomskom i politickom sistemu, kod vlasti, bez obzira kojoj vlasti pripadaju, bio takav da su te reforme sasjecane u korjenu, pocevsi od Ante Markovica do nagovjestaja Milana Panica, do gospodina Avramovica. To je jedan od razloga zbog cega i dalje imamo izvesnu obazrivost. Drugo je neki aktuelni trenutak.

Cini nam se da se ne moze govoriti o necemu sto bi bilo potrebno Crnoj Gori, a to je neka osmisljena strategija. Naprotiv i mjesec i po dana poslije drugog kruga izbora, a vec evo sedam-osam mjeseci od kad intenzivno traje kriza u vlasti Crne Gore, ne mozemo prepoznati nesto sto bi licilo na strategiju, a sto nije politika od danas do sjutra. Ni u sferi ekonomije, ni u sferi osmisljenih poteza na nivou politickog sistema. Tako da mozemo cak govoriti, u jednom dijelu o potezima koji su defanzivni u odnosu na grupaciju Momira Bulatovica i, o gubljenju vremena. Dakle, mi unutar SDP-a ocekujemo konkretne poteze. Treba li govoriti o procesima privatizacije, o tome da je Crna Gora gotovo ispraznila svoje devizne rezerve, o procesima koji se desavaju u monetarnoj sferi.

Na te izazove, na izazove necega sto se zove sukcesija, stabilizovanje odnosa sa komsijama i sveukupno sa medjunarodnom zajednicom, za sada nema valjanog odgovora. Vjerujem da je vecini ucesnika ovdje poznat stav Socijaldemokratske partije i nasa zelja da dodje do nastavka onih procesa koji su doveli do potpisivanja prvo Povelje o demokratskoj opoziciji, kasnije Sporazuma opozicije i ovog dijela vladajuce partije na celu s gospodjom Pejanovic- Djurisic.

Vjerujem da je poznato da Socijaldemokratska partija smatra da je u odnosima Srbije i Crne Gore tesko ostvariti ravnopravnost zbog razlicitosti velicine ekonomskog i politickog sistema i nekih drugih karakteristika, da se radi o sistemskom defektu. Dalje, smatram da i vrijeme pokazuje da je danas zaista tesko naci racionalne razloge za odluku da Crna Gora bude u tako cvrstom savezu, da tako kazem, u braku sa ovakvom Srbijom, sa Srbijom u kojoj je na vlasti Milosevic, sa Srbijom u kojoj je gospodin Seselj, pa ako hocete i - lelujava politika gospodina Draskovica i gospodina Djindjica.

Dug period politicke nestabilnosti
Pred Crnom Gorom je jedan dug period politicke nestabilnosti. Dva su ogranicenja. To su vladavina Slobodana Milosevica kojoj ja ne vidim tako skorasnji kraj. To je jos jedna jaka homogena vlast, a druga smetnja je takodje homogena vlast, odnosno homogena grupacija Momira Bulatovica u Crnoj Gori. Ja mislim da to moze biti takodje jako ogranicenje i spreman sam da tvrdim, cak, i da je ta homogenost grupacije Momira Bulatovica i njegovih pristalica mozda u ovom trenutku cak i jaca od ovog reformskog krila u Crnoj Gori. Ne zelim u to prosto da povjerujem da bi to moglo da se dogodi, ali cini mi se da i tu cinjenicu treba ozbiljno razmotriti, kaze Vladan Micunovic.

Vladan Micunovic (zamenik glavnog urednika "Pobjede")

Cini mi se da ovi dogadjaji posljednjih mjeseci u Crnoj Gori, pogotovo ovi mitinzi, repriza mitinga od 1989. sa ovim strasnim porukama, pokazuju da je Crna Gora jos u tom patrijarhalnom, agrarnom drustvu, a ne u ovom urbanom savremenom, gradjanskom.

Druga vazna premisa za razgovore o buducnosti Crne Gore ili ovom pitanju - kuda ide Crna Gora jeste svakako prisustvo, uticaj i, uopste, politicka figura i politicko djelo Slobodana Milosevica sve od 1989. godine do danasnjih dana. I treca jeste, po mom misljenju, autoritarna vlast Demokratske partije socijalista sve do poznatih martovskih dogadjaja kada se dogodio rascjep u toj partiji.

Od 1989. godine, rekao bih prosto - postojale su dvije Crne Gore. Jedna je do decembarskih izbora u Srbiji i jedna posle decembarskih izbora ili, mozda, bolje reci od martovskih poznatijih dogadjaja. Mada mislim da su decembarski izbori bili ta vododjelnica od koje se krenulo tim novim tempom.

Mislim da autoritarni duh moze biti vrlo velika smetnja ovim reformama. Ja u te reforme vjerujem i mislim da je veliki kapital Crne Gore to sto se dogodilo poslednjih mjeseci, da su se na istom poslu nasle tri opozicione partije i vlada i dio Demokratske partije socijalista Milice Pejanovic-Djurisic. Mislim da je to zaista ono sto treba ulagati u buducnost. Ali, plasim se da je, ipak, potrebno vrijeme za transformaciju tog autoritarnog duha i plasim se da to moze biti jedno jako ogranicenje za buduci zivot i neki uspjeh te reformske koalicije.

Kad govorim o dvije Crne Gore, jednoj do decembarskih izbora u Srbiji, i drugoj poslije toga, mislim prije svega da su decembarski izbori donijeli tu toliko zeljenu promjenu u Crnoj Gori i pomalo djeluje apsurdno, ali mislim da su decembarski izbori vise uzdrmali Crnu Goru nego Srbiju. U stvari, da je od izjava crnogorskih celnika koji su stali tada na stranu studenata i koji su tada eksplicitno saopstili da su izbori pokradeni, da je tada ubrzan taj rasplet u Crnoj Gori.

Doduse, crnogorski celnici, ja tu ne bih izdvojio ni Momira Bulatovica, pokazivali su negdje od polovine sankcija vise samoinicijativnosti i cinjenica je da su poceli otvorenije da se suprotstavljaju tim, uslovno receno, velikosrpskim kombinacijama. Onda, poceli su s projektima privatizacije i to da namecu, kritikovali su saveznu diplomatiju i neke savezne organe i onda sam tu prepoznao klicu nekog buduceg eventualnog otpora vladavini Slobodana Milosevica. Mislim da su decembarski izbori bili vrhunac tog otpora i desilo se sto se desilo i ako se to tada nije vidjelo, evo uslijedila je - to smo nedavno saznali - prepiska izmedju ministra unutrasnjih poslova i predsednika drzave krajem januara, zatim intervju predsjednika vlade "Vremenu" sredinom februara, odlazak predsjednika vlade Djukanovica u Ameriku 10. marta i, konacno, 24. marta razlaz na te dvije struje u Demokratskoj partiji socijalista.

Za dalju buducnost ovog reformskog kursa rekao bih da najvecu odgovornost ima DPS Milice Pejanovic-Djurisic, kao jedna sigurno najjaca i najbrojnija politicka grupacija, ali nesto manju odgovornost imaju i ostali politicki faktori i ti razgovori moraju biti apsolutno iskreni.

Faktor na koji treba jednako obratiti paznju su veoma slozeni unutrasnji problemi u Crnoj Gori, cini mi se da se u analizama tek zavrsenih predsjednickih izbora olako prelazi preko evidentno ostre podjele u Republici, kriza je jos otvorena, opasna i neizvjesna. Mislim da je svima potpuno vidljivo i jasno da je Crna Gora potpuno raspolucena, a dogadjaji u obije struje Demokratske partije socijalsta se jos crno-bijelo tumace sa dosta iskljucivosti i bez minimalnog politickog povjerenja. Dakle, to ja dozivljavam kao recidiv tog autoritarnog duha i mislim da je za neki dugorocini uspjeh reformi u Crnoj Gori potrebno bar neko minimalno povjerenje, a ja ga do sada ne uocavam.

Mislim da mora pod hitno da dodje do zamjene tih ljudi kojih ima u svim vaznim institucijama drzave i u drzavnom aparatu i u svim ostalim institucijama i sluzbama, da se pokaze ta reformska volja i spremnost da se nesto promijeni. Ima Zorana Knezevica i na jednoj i na drugoj strani. Mislim da se ta operacija mora hitno napraviti. Nisam siguran da ce se dogoditi, ali to u ovom trenutku dozivljavam kao prvi i najvazniji potez na tom reformskom putu.

Cini mi se da bi neko u Crnoj Gori trebalo da uzvikne da je Crnoj Gori neophodna moralna obnova. Moral, uz ovu materijalnu istrosenost, to su dvije vrlo vazne cinjenice i da na tome najvise treba poraditi.

Pravo na buducnost
Smatram da ce u narednom periodu jacati crnogorska drzavotvorna svijest i da nesto sto je bio jedan od slogana gospodina Djukanovica, a to je - Uspravna Crna Gora - u narednom periodu ce, zbog spleta faktora dobijati na znacenju. Jednostavno, vjerujem da ce alternativni put dobijati na znacenju,a to je povezivanje Crne Gore, ekonomsko otvaranje Crne Gore i sve samostalniji nastup Crne Gore i to ce biti produkovano procesima. Ne toliko u ovom casu, mozda logikom i zeljom vladajuce grupacije onog dijela DPS koliko neumitno logikom procesa, jer jednostavno, toliko jacaju socijalno-ekonomske tenzije u Crnoj Gori, a toliko je jak taj poklopac iz Beograda, da ce se jednostavno morati traziti nacin za prezivljavanje. Ako gospodin Milosevic i njegova elita na svaki nacin zele da zaustave kredit iz Grcke, ako zele da na svaki nacin zaustave bilo kakvo povezivanje sa medjunarodnim finansijskim institucijama, a i dalje dobija na snazi ideja gospodina Koste Mihajlovica o sukcesiji i gubljenje vremena, onda Crna Gora mora traziti svoje pravo na buducnost i rjesavati svoje probleme, smatra Zarko Rakcevic.

Prof. Veselin Pavicevic

Sto se tice strukture drustva Crne Gore, manje-vise ona je svima poznata. Ona djeluje sokantno, kad se udje u sve pore socijalne karte, tako da jedino optimisti, kakvi jesu politicari, a narocito u izbornim kampanjama, svjesno, namjerno podsticu optimizam, a njemu, zapravo, ocigledno nema mjesta. To, na zalost, nije agrar nego stocarstvo. Agrar je veci nivo civilizacijski, mi toga nemamo.

Sto se tice same organizacije drustva, odnosno organizacije drzave u Crnoj Gori, zelim da skrenem paznju na jednu posljedicu koja se danas manifestuje u vidu sukoba dva krila unutar vladajuce stranke u Crnoj Gori, s tim sto treba imati na umu cinjenicu da je nasa vladajuca stranka pretposlednja komunisticka stranka u postkomunistickom tranzicionom periodu koja silazi s vlasti, jedan dio nje. Stice se jedan uslov bez kojeg nema demokratizacije drustva po svim ozbiljnim analizama, a to je da cemo nakon vise-manje ili vise demokratskih izbora koje smo imali u posljednjih sedam godina dozivjeti da se dio vlasti preseli u opoziciju, ali nazalost ne spremaju se da to urade na miran nacin. Dakle i tu prijeti opasnost da necemo preci taj prvi neophodni korak.

No, sta je tu je, treba ici dalje, a to dalje jesu, predstojeci parlamentarni izbori i ono sto se cini da se ti izbori odrze. Mislim da vec postoje naznake da se nece iskoristiti nesto sto smatram osnovnim legitimacijskim osnovom reformskog kursa u Crnoj Gori. Snaga tog legitimacijskog osnova, koja proistice iz sporazuma opozicije i vlasti, nema samo unutrasnju snagu,vec i medjunarodnu koja je veoma potrebna u ovom trenutku jer mi ne mozemo sami uciniti nista. Ovo iz razloga sto smatram da su to tek pocetni koraci u procesu stvaranja neophodnih pretpostavki za organizovaniji otpor Milosevicevom rezimu u Srbiji. Dakle, svaka fragmentacija slabice taj otpor. Zato sam sklon tezi da treba praviti predizborni koalicioni blok.

Medjutim, saznao sam iz novina da je vec uradjeno gotovo sve na pripremi zakonodavne infrastrukture u oblasti izbornog sistema i cudi me da je donesena odluka da se ide na dvije izborne jedinice. Ja, naime podrzavam proporcionalni izborni model odavno. Ali, graditi dvije izborne jedinice mislim da nije neophodno bilo i da moze da bude stetno.

Drugo, saznajem da se priprema izmjena Zakona o izboru predsjednika, da se uvodi jedan novi detalj, jedan ritualni cin, to Carls Merion naziva miranodima politicke vlasti.

Ako hocete dobiti vozacku dozvolu, treba neko da vas lupi po koljenu da vidi da li vam rade refleksi, jer se ukljucujete u automobilski saobracaj gde mozete da izazovete neku nesrecu, ali uzeti vlast, i srusiti drzavu, za to vam ne treba nikakva potvrda permanentne kontrole. To je jedno. Tesko da ce do toga doci.

I jos jedan detalj, mislim da bi mogao da udje u taj zakon, a to je ono pravilo da u politici nemate sanse na popravni. Ko iskaze eksplicitno-implicitno spremnost da dovede u pitanje temeljnu vrednost drzave, ja bih takvim ljudima zabranio mogucnost da ucestvuju na izborima.

Nastavlja se

Slab antimilosevicevski blok
Devedesete godine raspored na politickoj sceni Crne Gore bio je takav da se antimilosevicevski blok prepoznavao u dvije partijske grupacije koje su bile Savez reformskih snaga Jugoslavije i demokratska koalicija, zajednicki imenitelj je bio - antimilosevicevska politika, odnosno otpor Milosevicevom drzavno-pravnom projektu koji se tada najavljivao. I, radi vaseg podsjecanja, da vam kazem da su tada te dvije koalicije dobile ukupno 23,2 posto glasova onih koji su usli u raspored mandata. Odnosno 72.124 gradjana Crne Gore dalo je svoj glasa toj tada vec prepoznatljivoj antimilosevicevskoj politici.
Sa stanovista dinamike procesa koji je ovdje najavljen da se radi, meni se postavlja jedno logicko pitanje: zasto je toliko malo novopridoslih tom bloku nakon sedam godina tako katastrofalne vlasti? I to je ono sto me cini pesimistom. Ako posmatramo kroz rezultate predsjednickih izbora, vidjet cemo da se to samo uvecalo za stotinak hiljada ljudi. Bilo je sasvim realno ocekivati, kad posmatrate, da to bude mnogo vise, uveren je Veselin Pavicevic.

Posaljite nam vas komentar! Izbor vasih reagovanja i misljenja objavljujemo.
© 1997 Yurope & ,,Nasa Borba" / Sva prava zadrzana /