OKRUGLI STO "NASE BORBE" - "KUDA IDE CRNA GORA", ODRZAN U PODGORICI, 6. DECEMBRA 1997. GODINE (1)

Posle predsednickih izbora u Crnoj Gori i dogadjaja koji su usledili, nametnulo se pitanje kuda i kako ide Crna Gora? Da li mozda hoce nekakvim svojim - crnogorskim putem? Koliko joj je federalni status prepreka ili prednost na putu ostvarivanja demokratskih procesa? Nas list je organizovao u Podgorici Okrugli sto "Kuda ide Crna Gora" zeleci da javnosti ponudi odgovore na pomenuta pitanja od ljudi koji ozbiljno i strucno razmisljaju o politickoj i ekonomskoj buducnosti Crne Gore.

Pozivu da ucestvuju u raspravi na ovom skupu odazvali su se: Vlada Crne Gore, Narodna stranka dr Novaka Kilibarde, Narodna stranka dr Bozidara Bojovica, Socijaldemokratska partija Crne Gore, Demokratska unija Albanaca i vecina intelektualaca i profesora univerziteta.

Prvi znacajan iskorak Crne Gore u demokratiju, koji je uvodi u politicke i ekonomske reforme. Ishod politicke krize zavisice od odlucnosti demokratskih stranaka, prvenstveno DPS Milice Pejanovic-Djurisic, da se istraje na novoj politici. Nespremnost za sprovodjenje radikalnih reformi uzrok moguceg raspada SRJ

Prof. Milan Popovic

Posto smatram da je antisecesionisticka histerija bila i glavni mehanizam pomocu kojeg je Milosevic, preko svojih politickih transmisija u Crnoj Gori uspeo da osvoji skoro 50, ili da kazemo 50 procenata birackog tela Crne Gore, ja sam onda ovom, drzavnom pitanju Crne Gore posvetio centalno mesto. Prema tome, zelim da naglasim da sam svestan da se drzavno pitanje ne moze razmatrati odvojeno od pitanja politicke konjunkture, pitanja izbora, a isto tako ni nezavisno od pitanja sudbine rezima Slobodana Milosevica i pitanja geopoliticke realnosti Balkana posle hladnog rata.

Glavna teza o kojoj se danas i ukupno u ovih deset godina, moze i treba razgovarati, je problem secesije Miloseviceve Srbije od zajednicke drzave. Najpre SFRJ, a zatim danas i SRJ.

Dakle, fundamentalna cinjenica da je Miloseviceva Srbija u ovih deset godina vrsila i jos uvek vrsi jednu vrstu, upotrebicu tu sintagmu - puzajuce, de fakto i de jure, fakticke secesije i to je proces koji traje danas i u krizi odnosa izmedju Srbije i Crne Gore. I to traje, ometajuci osnovne demokratske procese. Po mom sudu, kljucni je bio uspeh Milosevica i njegovih politickih transmisija u Crnoj Gori to sto su, na zalost, uspeli da posle svega uvere pedeset procenata birackog tela Crne Gore kako je, navodno, u toku proces secesije Crne Gore. Tako da su cak i neke politicke snage koje inace za sebe vole da kazu da su jedine opozicione snage u Crnoj Gori, previdjajuci cinjenicu da je vlast broj jedan u entitetu u kojem zivimo, a koji se zove Srbija i Crna Gora, ili neko voli da kaze Savezna Republika Jugoslavija, Slobodan Milosevic i njegov rezim, pa tako ne vidim kako neko moze biti jedina opozicija u Crnoj Gori, a podrska je antisecesionistickoj histeriji Slobodana Milosevica.

Samo cu vas podsetiti da je Milosevicev rezim izvrsio jedan od prvih, ako ne i prvi - upad u platni sistem i time de fakto srusio poslednju jugoslovensku vladu Ante Markovica, da je Milosevicev rezim takodje jedan od prvih, odnosno prvi koji je zapoceo trgovinski rat, dakle prekrsio tadasnji Ustav SFRJ u onoj normi o jedinstvenom jugoslovenskom trzistu, secate se blokade prema Sloveniji; takodje da je taj rezim prvi koji je inkubirao oruzane grupe koje su, videli smo, brzo zapocele akt oruzanog nasilja na teritoriji drugih republika...

Predrag Popovic (Narodna stranka dr Novaka Kilibarde)

Aktuelnu politicku krizu u Crnoj Gori instrumentalizovao je Slobodan Milosevic i njegov rezim. On je pravilno procijenio da razvoj demokratije na prostorima sadasnje SRJ i njeno otvaranje prema svijetu znaci njegov brzi silazak s vlasti. Svjestan je i cinjenice da bi to znacilo otvaranje mnogih tabu tema iz djelokruga njegovih neprikosnovenih nadleznosti, prvenstveno njegove uloge u ratu i besomucnoj pljacki gradjana, prvenstveno od strane bankarskih i parabankarskih institucija, koje se nisu mogle dogoditi bez njegove saglasnosti. To, naravno, povlaci njegovu konkretnu odgovornost.

Zato je ovaj demokratski iskorak Crne Gore opasan po samog Milosevica, jer je realno ocekivati da ce taj talas zapljusnuti i zemlju Srbiju, a to je vec pocetak kraja despotstva jednog porodicnog klana.

Krajnji ishod politicke krize u Crnoj Gori prvenstveno ce zavisiti od odlucnosti demokratskih stranaka da se istraje na novoj politici, prvenstveno od mobilnosti DPS Crne Gore koju zastupa dr Milica Pejanovic Djurisic. Dakle, ako bude kukavicluka, neodlucnosti i kalkulantstva onda ce to pogodovati preuzimanju inicijative od strane politicke grupacije Momira Bulatovica i vracanju Crne Gore u pretpoliticko stanje, kojem preferira jedna nazadna i nakaradna svijest koju on personifikuje.

Mislim da nije realna pretpostavka da bi stabilizovanje i dalje snazenje proreformskog demokratskog bloka u Crnoj Gori dovelo do raspada SRJ. Naprotiv. Samo snazenjem tog talasa moze biti spasena SRJ. Doduse, opstanak SRJ nije u rukama Crne Gore, vec Srbije. Ona je i veca, i snaznija, i uticajnija od Crne Gore, pa je nelogicno optuzivati Crnu Goru za raspad SRJ.

Ovakva Srbija, odnosno njen rezim, je uspio da posvadja Srbiju sa cijelim svijetom, nece mu, valjda, poci za rukom da je posvadja i s nama. Zato treba opomenuti Srbiju - sto prije u demokratiju, radi nje, radi Crne Gore i radi SRJ.

U Crnoj Gori (takodje kao odgovor na jedno od vasih pitanja) ne postoji raspolozenje za odvajanje od Srbije. Cak i ovi izbori su pokazali da je predominantno rasplozenje Crnogoraca da sa Republikom Srbijom tvore SRJ. Samo kod politickih profitera koji su dobro unovcili svoje navodno velikosrpstvo i jugoslovenstvo, kao i kod politickih diletanata koji u svakoj demokratskoj aktivnosti prepoznaju secesiju Crne Gore, javlja se neodoljiva potreba da svoje profiterstvo, kukavicluk i neznanje pokrivaju pricom o raspradu SRJ. Oni su jedina ozbiljna prijetnja odvajanju i raspadu Srbije i Crne Gore. To je politicko ludilo koje moze izljeciti samo demokratija. Ponavljam, kod Crnogoraca nikada nije dovodjena u ozbiljnu sumnju ideja o zajednickom zivotu sa Srbijom, ali koliko ce takvo raspolozenje trajati, zavisi iskljucivo od raspleta krize u Srbiji.

Diktatura i SRJ ne mogu zajedno. Demokratija i SRJ to je jedini put. Hegemonisticke teznje Srbije kojih se nije htio odreci ni ovaj rezim, predstavljaju najvecu prepreku daljem jacanju opredjeljenja gradjana u Crnoj Gori za opstanak SRJ. Ono ce, takodje, zavisiti i od odlucnosti Srbije da se uhvati u kostac s ekonomskim reformama od kojih dobrim dijelom zavisi i uspjeh ekonomskih reformi u Crnoj Gori. Zato se i nadam da je ovo sto se desava u Crnoj Gori samo dobar podsticaj Srbiji da se probudi i konacno pocne s napustanjem jednog propalog mafijaskog komunistickog, cak u jednom dijelu fasistickog rezima, i zakoraci u demokratiju. Tamo, gdje joj je bilo mjesto da nije bilo komunizma.

Prof. Nebojsa Vucinic

Cilj je prividno zamagljivanje sopstvene odgovornosti za veliki zlocin rata, genocida i pljacke naroda. Ovu smo politiku oznacili "konceptom nasilnog samoopredeljenja Srba svim sredstvima i po svaku cijenu".

Taj koncept nasilnog samoopredjeljenja je,u stvari, eufemisticki pokusaj legitimizacije i legalizacije jedne brutalne politike sile u cilju odrzanja jedne vrste nekontrolisane, neogranicene, nepodjeljene vlasti. Osnovni uzrok u ovom kontekstu raspada SFRJ, a bojim se da ce biti i ove drzave, jeste i nespremnost na provodjenje radikalnih politickih i ekonomskih reformi. Ovim konceptom nasilnog samoopredjeljenja Srba po svaku cijenu i svim sredstvima, koji je rezultirao onim cime je rezultirao, a vjerovatno mozda najtezom cijenom po sam srpski narod, jer je postignuto ono sto svojevremeno nije bilo postignuto u takozvanoj Nezavisnoj Drzavi Hrvatskoj pod patronatom Hitlera i Musolinija. Jer, danas fakticki nemate vise Srba u Hrvatskoj, dakle takva je cijena tog projekta.

Taj koncept je, u stavari, posluzio Milosevicu i eliti oko njega za zamjenu legitimiteta u onom momentu kada je socijalizam bio na izdisaju. Znaci, to je bio samo jedan pravno-politicki eufemizam za nastavak koncepcije, odnosno produzenje koncepta nekontrolisane, neogranicene i nepodjeljene vlasti. I on je, normalno, po prirodi stvari, po svojim genetskim predispozicijama, morao rezultirati stravicnim oruzanim sukobima, odnosno stravicnom upotrebom sile i adekvatnom reakcijom medjunarodne zajednice u tom kontekstu.

U cilju opravdanja ovog koncepta i ove politike od strane takozvanih dvorskih pravnika - da ih ne imenujemo, zna se na koga mislimo - koristio se termin - normativizam. Ja imam jedan jos ubitacniji termin, a to je - vulgarni pozitivizam. Znaci, jedna najbrutalnija zloupotreba prava. Dakle, pozivate se normativisticki strogo na odredjene pravne institute, bez obzira na kontekst u kojem se pravila donose, primjenjuju, tumace ili krse, i pozivate se samo na ona pravila prava koja vam odgovaraju. Druga brutalno i bez obzira krsite. Takav je bio slucaj sa svim ovim - i sa pravom na samoopredjeljenje, i sa secesijom i sa sukcesijom, i sa svim ovim, rekao bih, klasicnim institutima medjunarodnog javnog prava.