Djukanovicevi putokazi na Milosevicevom putu

Incijativa crnogorskog predsednika prekida sa do sada dominirajucom praksom da se politicki bitne ideje i predlozi smatraju ekskluzivnim pravom Milosevica, a da se ostali pojavljuju samo kao njihovi interpretatori ili manje-vise uspesni tumaci i podrzavaoci

Radovan Colovic

Kada je izgedalo da je energija destrukcije iscrpla svoje pokretacke snage, opet se, kao i pre deset godina, njena moc nastoji reinkarnirati tamo odakle je i krenula - na Kosovu. Kao da svi porazi, rusevine, razaranje drustva, banalizacija javnog zivota, bijeda kao patriotska ucjena, nisu bili dovoljni da se ne pokusa iznova, po istoj formuli, krenuti iz pocetka. Opet su na sceni profesionalne patriote, ponovo zaglusujuce odjekuje uproscena retorika o svetoj zemlji, iluzionisti se iznova mnoze, a atavisticke strasti nadomjestaju suocavanje s realnoscu. I sve to, opet, biva interpretirano kao vodjenje “narodne politike" cija sustina treba da se ogleda u sukobu sa svijetom, u izolacionizmu i suprotstavljanju modernizacijskim tokovima.

Mozda ta formula daje rezultat i najbolje cuva nekontrolisanu vlast, a iskustvo Miloseviceve vladavina to i potvrdjuje. Kao sto je Fidel Kastro ubjedjivao svoje sunarodnike da umjesto traktora zemlju treba da obradjuju ralom i volovima ukoliko zele da zadrze nacionalno dostojanstvo, a Sadam Husein uspio da ubijedi Iracane da je odnio pobjedu nad Amerikancima u Zalivskom ratu, tako i Milosevic uporno uvjerava Srbe da je svijet neprijateljski raspolozen prema njima i da je najbolje da se klone svakog kontakta s njim. U tom smislu, Kosovo je posljednji dzoker, a emocije i mit koji obavija taj pojam pogodno su tle za obnavljanje stereotipa o zavjeri spolja i izdaji iznutra.

U takvoj atmosferi i okruzenju, u kome se obnovom prezivelog smisla nastoji odrzati politicki autizam kao oblik pozeljnog politickog ponasanja, dolazi od strane reformatorski orijentisanog cnrogorskog predsjednika Mila Djukanovica inicijativa koja na temeljan i konzistentan nacin osporava uporisne tacke dosadasnjeg nacina vladavine. Sustina Djukanovicevih “strateskih inicijativa SRJ", nazvanih “Osnove programa za novi pocetak", upravo je u konkretizaciji strateske drzavne politike, odnosno u problematizaciji drzavne strategije u konretnu politiku.

Cutanje, pa cak i propagandisticko nipodastavanje Djukanovicevog programskog dokumenta, nije uzrokovano njegovim nerazumijevanjem, vec bi se pre moglo zakljuciti njegovim dobrim shvatanjem od strane kriticara koji u Programu vide alternativu autokratskoj i drustveno neproduktivnoj vlasti. “Osnove programa za novi pocetak" zato u sadasnjem ambijentu najvjerovatnije nece biti razmatrane od strane onih kojima su upucene jer bi to pretpostavljalo bar njihovo vracanje u institucionalizovano odredjen poredak zemlje. A to bi bio i kraj Miloseviceve dosadasnje vladavine. Jer, novi pocetak moguc je samo kao pocetak njegovog politickog kraja.

Zato Djukanovicevu inicijativu treba razumeti u kontekstu poruke koju salje i simbolike koju sadrzi. Stoga je u prvom redu bitan njen semanticki karakter koji se ogleda u pre svega detronizaciji fatalisticke politike koja je obiljezavala posljednju deceniju. Djukanovic nasuprot metafizickom shvatanju, koje se uvijek sakriva iza radikalnih ciljeva i sudbinskih odluka, politiku i drzavne poslove sagledava kao konkretno djelovanje koje se izrazava u vidljivim ucincima i rezultatima.

Ako “Osnovi programa za novi pocetak" predstavljaju novum, ne samo svojom problematikom i tematskom zaokruzenoscu vec i cinjenicom da se formirala u vrhovima vlasti svijest o potrebi radikalnog ekonomskog i politickog preobrazaja, s druge strane ne manje je vazna i cinjenica da se pomenutoj energiji destrukcije stvara protivteza u modernizacijskim snagama koje politicki korespondiraju s dominirajucim evropskim procesima. Uostalom, Djukanoviceva inicijativa kao polaziste ima zahtjev za “radikalnom i sveobuhvatnom evropeizacijom", ali, istovremeno, nudi i instrumentarijum kako da se to ostvri. To ce, pak, biti i glavno iskusenje da program postane praksa. Jer, i sada preovladjuju inzenjering i tehnologija proizvodnje nereda i izazivanja kriza koje na kraju oni jedino rjesavaju.

Incijativa crnogorskog predsjednika prekida sa do sada dominirajucom praksom da se politicki bitne ideje i predlozi smatraju ekskluzivnim pravom Milosevica, a da se ostali pojavljuju samo kao njihovi interpretatori ili manje-vise uspesni tumaci i podrzavaoci. Mozda je to ogranicavanje prava Milosevicu da kreira politiku i da drzavna politika bude njegova takticka spretnost i vestina snalazenja u stvari novi pocetak. Naime, Djukanovic razbija predstavu o nemoci da se artikulise drugacija politicka realnost, odnosno da politika moze biti i jeste mnogo vise od populisticke manipulacije kolektivnim osecanjima.

Novina dokumenta je, izmedju ostalog, u tome sto je s onu stranu stalno pretecih jahaca apokalipse, tacnije sto ih ne vidi tamo gdje se kao opravdavajuci razlog projektuju, vec katastroficnim smatra “veoma znacajne strateske implikacije odsustva trzisno odrzive, a socijalno podnosljive i prihvatljive razvojne orijentacije". Tako, umesto zavere i neprijatelja, od kojih su jedni to oduvek bili a drugi im se pridruzili u mastovito konstruisanoj koaliciji “svih protiv nas", uzroke krize i drustvene regresije Djukanovic precizno odredjuje u jos uvek unutrasnjem vrhovnom arbitru i njemu odanim “visokomonopolizovanim lobijima" kojima kao egzistencijalni uslov odgovara kriza i vanredno stanje kao fenomeni dugog trajanja.

Mada je sadrzina “Osnova programa za novi pocetak" samo naizgled skup mera i neophodnih postupaka za prevazilazenje privredne atrofije, njihova autenticna i unutrasnja logika je u stvaranju pretpostavki za radikalan politicki preobrazaj i konstituisanju institucionalnih okvira za politicku demokratizaciju. Djukanovicevo polaziste jeste da je kriza politicki uzrokovana, a da je njeno prevladavanje politicki uslovljeno. Na taj nacin direktno zadire u postojecu drustvenu strukturu i na njoj izgradjenu politicku moc koja se reprodukuje u produzavanju kriznog stanja koje uvek neko mora kontrolisati. Uzroke krize Djukanovic vidi u tome sto SR Jugoslavija nema “sopstvene vizije, snage i volje za definisanje i sprovodjenje medjunarodno prihvatljive i na dugi rok odrzive strategije", u konkretizacijom postupaka koje treba preduzeti da bi se to povratilo jednostavno se iz temelja menja nacin vodjenja drzavne politike, a pre svega njen glavni protagonista. To bi za Jugoslaviju bila najmanja cena, ali za Milosevica vlast nema cenu, nezavisno od toga sto je citavo vreme politiku vodio s cenovnikom u ruci, sto u najnovijim zbivanjima ilustrativno dokazuje, ispostavljajuci na kraju racune onima kojima svoju trgovinu predstavlja kao njihovu autenticnu volju.

Djukanoviceva inicijativa nije antimilosevicevski dokument, vec izraz novog misljenja kojim ne pristaje da klaustrofobicno bezi od sveta, isto kao sto ne priznaje monopolisanje nad interesima bilo naroda ili drzave. Djukanovic u prvom redu dovodi u pitanje razloge straha iz kojih nastaje ksenofobija da bi zatim svojim programom razbio pomenuti trik o usudu koji odredjuje kolektivno ponasanje kao i prozaicnost folkloristicke mitomanije i njene dnevno-politicke upotrebe.

Naravno da se u datim okolnostima, povodom Djukanoviceve inicijative i prethodno medijski stvorene predstave o tajnim planovima, koje uvek otkriva Milosevic, postavlja pitanje sta to hoce i kuda ide Crna Gora. Medjutim, crnogorski predsjednik odgovara na sustinski vaznije pitanje sta treba da uradi Jugoslavija da bi se zaustavio sunovrat koji pre svega nju dovodi u pitanje.

Posto je Milosevic uspeo da relativizuje sve vrednosti, Djukanovic nasuprot tome, uvazavajuci demokratski potvrdjena i civilizacijski dostignuta rjesenja, polazi sa stanovista da ona vaze i za nas, samo da se treba prethodno osloboditi straha od Milosevica i straha od okruzenja. Razumljivo je da se ta dva straha medjusobno podsticu, samo sto je prvi preteci a drugi upozoravajuci. Iako se u Djukanovicevom programu to ne pominje, argumentacija, struktura i uslovi koje postavlja da bi se izaslo iz zacaranog kruga u kome sve propada a samo vlast jaca predstavljaju prvo veliko iskusenje za obe suprotstavljene strane: Milosevic mora da odgovori zasto Jugoslavija predstavlja stalno problem, a Djukanovic da li Jugslavija s Milosevicem moze opstati.